Bankowy Fundusz Gwarancyjny – jak działa i co warto wiedzieć?

Chcąc zapewnić bezpieczeństwo większym kwotom, które tworzą nasze oszczędności lub skrupulatnie budowany kapitał, standardem i powszechnie praktykowaną czynnością jest dziś deponowanie ich na różnego rodzaju rachunkach w bankach lub kasach oszczędnościowych. Wracające jak bumerang medialne doniesienia o upadających instytucjach finansowych zachęcają nas do scharakteryzowania zasad, na których działa zabezpieczenie dla naszych finansów, czyli Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

W czasie, gdy w kwestii kredytów, kart kredytowych czy limitów odnawialnych wciąż wielu Polaków zachowuje wstrzemięźliwość i latami nie odczuwa potrzeby korzystania z tego rodzaju produktów bankowych, tak od usług z zakresu rachunków osobistych uciekamy coraz rzadziej – bo i nie ma po co. Konto w banku daje dziś możliwość nie tylko uzyskania wygodnej przestrzeni do przechowywania prywatnych oszczędności, otrzymywania wypłaty i szybkiego przekazywania środków np. krewnym w razie potrzeby, ale i pozwala gromadzić kapitał i oszczędności.

Nie dziwi zatem fakt, że w połowie czerwca 2020 roku odnotowano w Polsce aż 33 miliony rachunków indywidualnych w bankach, i to nie wliczając np. kont oszczędnościowych ¹. Powszechność korzystania z usług bankowych choćby w celu deponowania swoich środków pieniężnych dobrze odzwierciedlają też prowadzone od 2007 roku coroczne badania poziomu zaufania Polaków do sektora finansowego, jakimi zajmuje się Związek Banków Polskich. Według danych z kwietnia 2020 roku, 68% Polaków deklaruje zaufanie do banków ². To co prawda mniej niż wynik 72% z 2019 roku, jednak wciąż lepiej od 63% z 2018 roku, wskazując względnie dobry wizerunek sektora bankowego w oczach Polaków ³.

Jednymi z czynników, które jednak blokują marsz ku jeszcze lepszym wynikom zaufania do banków lub wzbudzają wątpliwości u tych, którzy na co dzień darzą banki wiarą w zapewnianie bezpieczeństwa ich środkom, są jednak cyklicznie obiegające media doniesienia o upadkach lub kłopotach finansowych instytucji sektora finansowego. Powodują one obawy o to, co dzieje się z środkami zdeponowanymi w chwiejących się bankach lub SKOK-ach i jak wygląda ich wsparcie. Otóż poduszką bezpieczeństwa w razie tego typu zawirowań dla konsumentów ma być Bankowy Fundusz Gwarancyjny. W dzisiejszym poradniku odpowiadamy na najważniejsze pytania z nim związane.

Czym jest BFG i jakie ma zadania?

Bankowy Fundusz Gwarancyjny to instytucja, która poczynając od 1995 roku, koncentruje się na zapewnianiu gwarancji depozytów banków komercyjnych i spółdzielczych, a poczynając od 2014 roku – także spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych zwanych powszechnie SKOK-ami. W ostatnich latach fundusz ten przyjął obszernie zdefiniowane priorytety przyświecające mu podczas codziennej działalności.

BFG pełni funkcję koła ratunkowego zarówno dla klientów, którzy deponują swoje środki na kontach we wspomnianych instytucjach finansowych, jak i samym instytucjom w razie np. upadłości lub zagrożenia upadłością. Ponadto, na bieżąco gromadzi on oraz poddaje analizie informacje na temat wszystkich instytucji, które obejmuje gwarancjami. Fundusz ma bowiem podejmować działania zapobiegawcze zjawiskom upadku i bankructw instytucji, jeżeli jest to możliwe.

Podstawą prawną dla powstania w 1995 roku Bankowego Funduszu Gwarancyjnego była Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, którą przyjęto w grudniu 1994 roku ⁴. Z kolei aktualnym aktem prawnym regulującym zasady funkcjonowania tego funduszu, a także zasady dotyczące gwarancji i restrukturyzacji, jest nowa Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z czerwca 2016 roku ⁵.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny – ile wynosi kwota jego limitu i co on oznacza?

W związku z prowadzonymi kompleksowymi działaniami BFG pod kątem gromadzenia danych o instytucjach finansowych, rejestr ten w razie konieczności wypłacenia środków powinien wiedzieć od razu, komu należy wypłacić środki, jaka jest ich kwota i dopełnić całą procedurę w możliwie jak najbardziej sprawny sposób.

Warto wiedzieć, że BFG obowiązuje tzw. limit gwarancyjny, który wynosi 100 tysięcy euro. Przeliczenie tej wartości na polską walutę odbywa się w dniu, w którym spełnia się warunek przyznania środków z funduszu. Uwzględnia się średni, obowiązujący kurs NBP – przykładowo, w momencie pisania tego tekstu (08.07.2020) limit funduszu gwarancyjnego w walucie polskiej równy jest ok. 447 800 złotym.

Co to oznacza? Środki ulokowane w każdej z instytucji, czyli depozyty, podlegają zabezpieczeniu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego tylko do równowartości 100 tysięcy euro – powyżej tej sumy nie podlegają już ochronie. Co więcej, gwarancja dotyczy pojedynczego banku i jeżeli, przykładowo, konsument posiada kilka lokat lub kont w różnych bankach, to gwarancją objęta jest każda z nich do wysokości wspomnianej kwoty.

To nie wszystko – warto opisać tez zasady działania omawianego funduszu w przypadku np. współdzielonych lokat w banku. Otóż gwarancje z tytułu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego obejmują każdą z osób, które ją posiadają – zatem każdy z nich w razie upadku lub kłopotów finansowych banku otrzyma po równowartości 100 tysięcy euro w polskiej walucie.

Wyjątek – kiedy limit gwarancyjny 100 tysięcy euro może zostać powiększony?

Kwota blisko 450 tysięcy złotych jako górny limit gwarancji w razie upadku instytucji nią objętej stawia wielu konsumentów w dość bezpiecznej pozycji. Mowa tutaj jednak o tych osobach, wobec których podana wartość jest bliska lub nawet nie sięga stanu ich oszczędności zdeponowanych w danym banku lub kasie oszczędnościowej.

Co jednak w sytuacji, w której posiadało się na pojedynczym koncie znacznie wyższą sumę pieniędzy, a instytucja upadła? Czy to oznacza bezpowrotną utratę środków? Istnieje tutaj na szczęście alternatywna procedura – górny limit gwarancji może zostać podwyższony do 200 tysięcy euro wobec osób fizycznych, które uzyskały zdeponowaną sumę pieniędzy z niżej przedstawionych źródeł.

• Podział majątku po zakończeniu małżeńskiej wspólnoty majątkowej.
• Otrzymanie spadku lub zachowku.
• Wypłata odprawy zawodowej, emerytalnej lub rentowej.
• Sprzedaż nieruchomości, o ile nie dokonano tego w ramach działalności gospodarczej.
• Wypłata środków z ubezpieczenia.

Czyje depozyty podlegają ochronie funduszu, a czyje nie?

Opisując wyżej podstawowe zasady, jakie towarzyszą funkcjonowaniu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, przyjmujemy z oczywistych powodów przede wszystkim perspektywę konsumenta – bo to przede wszystkim ich interesy są narażone w obliczu zawirowań na rynku finansowym. Warto jednak uściślić, jakie konkretne podmioty tworzą grupę, której przysługuje wsparcie w ramach BFG, a które nie mogą liczyć na wsparcie z tego funduszu.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny chroni środki następujących grup.

• Osoby fizyczne.
• Osoby prawne.
• Pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe.
• Szkolne kasy oszczędnościowe.

Jeżeli mowa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, wyróżnia się poniższe grupy.

• Osoby fizyczne.
• Związki zawodowe.
• Organizacje pozarządowe.
• Spółdzielnie mieszkaniowe.
• Wspólnoty mieszkaniowe.
• Jednostki wyznaniowe i organizacyjne kościelne.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie obejmuje z kolei środków poniższych podmiotów.

• Banki (depozyty banków w innych bankach).
• SKOK-i (depozyty kas w innych bankach lub kasach).
• Zakłady ubezpieczeniowe.
• Narodowy Bank Polski.
• Fundusze inwestycyjne.
• Skarb Państwa
• Jednostki samorządu terytorialnego.

Pamiętaj – powierzaj swoje środki tylko tym instytucjom finansowym, które objęte są gwarancjami BFG!

Kto współpracuje z Bankowym Funduszem Gwarancyjnym?

Grono podmiotów rynku finansowego, które pozostają w stałej współpracy z Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, wskazaliśmy już przy definicji podstaw, na których działa ten fundusz. Co więcej, pełną listę podmiotów z podziałem na kategorię, na które się one dzielą, można sprawdzić na stronie internetowej funduszu. Jest ona aktualizowana na bieżąco.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny zabezpiecza środki w niniejszym gronie instytucji.

• 25 banków komercyjnych.
• 36 spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych (tzw. SKOK-ów).
• Ponad 270 banków spółdzielczych na obszarze całej Polski.

Warto dodać, że na stronie internetowej BFG, gdzie wskazano pełną listę podmiotów objętych potencjalnym wsparciem, wskazano też adnotacje dla instytucji np. w stanie postępowania upadłościowego.

Kapitał a odsetki – co z nich jest zwracane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

To ważne pytanie, na które odpowiedź nie powinna jednak niepokoić zainteresowanego nim konsumenta. BFG w razie konieczności wypłacenia środków gwarantuje bowiem nie tylko część nominalną, ale i odsetki. Wartość środków, które obejmuje zabezpieczenie funduszu, powiększona zostaje o należne odsetki naliczone aż do dnia, w którym spełnione zostaną przesłanki do przyznania środków konsumentowi posiadającemu np. lokatę w upadłej instytucji finansowej.

Jak przebiega proces wypłaty środków z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego?

Aby scharakteryzować etapy towarzyszące wypłacie środków z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, warto zasięgnąć informacji prosto od źródła – w tym celu, pomocne przydają się informacje zawarte w ostatnim sprawozdaniu finansowym za 2018 rok ⁶.

Cały proces wypłaty gwarancji można podzielić na poniższe etapy.

1. Upadek instytucji.
   Bank lub kasa spółdzielcza ogłaszają zawieszenie działalności, o czym poinformowani zostają klienci. Następnie, instytucja powołuje zarząd komisaryczny, składając później wniosek o upadłość.
2. Działania zarządu komisarycznego.
   Weryfikacji poddawana jest księga instytucji poprzez sporządzenie listy deponentów, którym przysługiwać będzie wypłata z funduszu. Następnie, lista ta zostaje przekazana Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu.
3. Działania BFG.
   Po otrzymaniu listy deponentów, fundusz przeprowadza kontrolę uzyskanej listy i weryfikuje znajdujące się na niej osoby w SRG. Jeżeli jest taka konieczność, część danych może zostać odesłana do komisarza upadłej instytucji w celu sprawdzenia lub jej uzupełnienia.
4. Działania banku-agenta.
   Bankowy Fundusz Gwarancyjny przekazuje środki do tzw. banku-agenta, który po podpisaniu umowy z BFG przechodzi do rozpoczęcia wypłat środków dla konsumentów. Według funduszu, do dyspozycji pozostaje zazwyczaj nawet 2000 placówek na terenie całej Polski.

Ile pieniędzy ma BFG?

Analizując obszernie założenia i zasady, na jakich opiera się bankowy fundusz gwarancyjny, nie sposób nie wspomnieć i o kwestii realnych finansowych zasobów Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Instytucja, która zapewnia wsparcie dla milionów konsumentów na sumy sięgające niemal pół miliona złotych z osobna, musi w końcu mieć stabilnie finansowane, odpowiednio duże zaplecze finansowe.

Zatem ile pieniędzy ma tak naprawdę BFG i jak kształtują się jego finanse? Według przytaczanego już we wcześniejszym akapicie ostatniego sprawozdania finansowego z 2018 roku, jakie znaleźć można na stronie internetowej, warto wymienić następujące wartości.

• 12,5 miliarda złotych – tyle wynoszą zasoby funduszu gwarancyjnego banków.
• 1,6 miliarda złotych – to wysokość funduszu statutowego będącego posiłkowym źródłem wypłat gwarancji, jeżeli zajdzie taka potrzeba.
• 4,6 miliarda złotych – to fundusze przymusowej restrukturyzacji, które w pierwszej kolejności służą do tytułowego celu. Jednakże, również mogą one w razie potrzeby zostać przeznaczone na wypłatę gwarancji.

Podając rzecz jasna wartości w zaokrągleniu i przybliżeniu, sumując wyżej wskazane trzy główne części składowe tworzące budżet Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, łącznie posiadał on na początku 2019 roku sumę 18,7 miliarda złotych na wypłatę gwarancji w razie upadku banków komercyjnych, banków spółdzielczych lub SKOK-ów.

Czy środki w BFG mogą się skończyć?

Wskazane wyżej pytanie to kwestia czysto hipotetyczna, gdyż w dotychczasowej blisko 25-letniej historii funduszu gwarancyjnego nie miała miejsca, ale tak – może pojawić się ewentualność, w której zasoby finansowe BFG się wyczerpią. Instytucja ta jest jednak na taki scenariusz przygotowana, w celu czego istnieje Fundusz Ochrony Środków Gwarantowanych. Według uchwały Rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z listopada 2019 roku, wynosi ona 0,4% sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku na wszystkich rachunkach. Wartość ta stanowi podstawę do obliczania kwoty rezerwy obowiązkowej, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny – podsumowanie

Wartościowym podsumowaniem dzisiejszego tekstu na temat funduszu gwarancyjnego będzie rzucenie garści statystyk na temat jego dotychczasowej działalności, zarówno pod postacią konkretnych liczb, jak i bardziej lub mniej oczywistych ciekawostek.

• BFG należy do organizacji Międzynarodowe Stowarzyszenie Gwarantów Depozytów.
• Aktywa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w 2018 roku wyniosły 19,5 miliarda złotych.
• W 2018 roku BFG odnotował dodatni wynik finansowy w kwocie ponad 530,4 miliona złotych.

Źródła:

1. https://prnews.pl/raport-prnews-pl-rynek-kont-osobistych-i-kw-2020-451691
2. https://www.money.pl/gielda/zbp-68-polakow-deklaruje-zaufanie-do-bankow-6505083635410561a.html
3. https://alebank.pl/wzrasta-zaufanie-polakow-do-bankow/
4. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19950040018
5. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000842
6. https://www.bfg.pl/wp-content/uploads/bfg-rr-2018-pl.pdf