Blokada środków na koncie bankowym

Brak dostępu do własnych środków na koncie bankowym to jedna z gorszych chwil, jaka może nam się przytrafić. Co możemy zrobić w takiej sytuacji? Kiedy bank zablokuje nam środki i ile trwa taka blokada?

Choć zwykło się mówić, że to bank zablokował moje konto, to w rzeczywistości jest on jedynie realizatorem podjętych wcześniej decyzji przez inne podmioty. Blokada środków na koncie osobistym może pochodzić de facto z poniższych instytucji. Są to:

• Urząd Skarbowy,
• ZUS,
• sąd,
• prokurator,
• komornik,
• szef Krajowej Administracji Sądowej,
• Izba Celna.

Oczywiście czasem się zdarza, że inicjatywa o blokadzie środków może wyjść od banku, np. w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie o popełnieniu przestępstwa w związku z praniem brudnych pieniędzy albo wspieraniem działalności terrorystycznej.

Blokada konta bankowego – co to jest?

Sam termin blokada środków na koncie (rachunku bankowym) może być nieco mylący. Blokowany jest nie cały ROR, a zgromadzone na nim środki – i to tylko do wysokości powstałego zobowiązania.

Zgodnie z Prawem bankowym blokada środków może objąć:

• rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe,
• konta oszczędnościowe,
• rachunki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz
• lokaty.

Część pieniędzy jest również chroniona przed blokadą na podstawie odrębnych przepisów, a niektóre świadczenia są nawet całkowicie wolne od zajęcia.

Blokada konta a prawo

Blokada konta wynika nie z konkretnych regulaminów banków, lecz przepisów prawa, m.in.:

• Prawa bankowego,
• Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
• Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Warto również wiedzieć, że bank nie ma obowiązku informować o blokadzie na rachunku. Odpowiedzialny za takie powiadomienie jest organ wydający decyzję.

Rodzaje blokad na rachunku

W praktyce bankowej ma zastosowanie kilkadziesiąt różnych typów blokad. Wśród nich możemy wyróżnić trzy podstawowe grupy:

• blokady wynikające z przeprowadzanych transakcji płatniczych,
• blokady o charakterze zabezpieczającym oraz
• blokada wynikająca z zajęcia rachunku w postępowaniu egzekucyjnym bądź innej decyzji uprawnionego organu, np. postanowienie prokuratora.

Kiedy bank może zablokować środki?

Najpopularniejszą przyczyną, dla której instytucja może zablokować nasze środki, jest toczące się postępowanie egzekucyjne. Najczęściej może być ono wynikiem nieopłaconego mandatu, niewywiązania się z obowiązku alimentacyjnego albo nieuiszczenia raty kredytu czy podatku.

Blokada środków jako zabezpieczenie to kolejny przykład. Wówczas nasz rachunek zostanie zajęty na podstawie postanowienia sądu – a zgromadzone na koncie pieniądze będą zabezpieczeniem w ramach roszczeń zgłoszonych w sprawie sądowej.

Bank ma także prawo samodzielnie decydować o blokadzie na rachunku. Gwarantuje mu to ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 16 listopada 2000 r. Dlatego, gdy instytucja ma uzasadnione podejrzenia, że część środków na koncie pochodzi, np. z działalności przestępczej, może je zablokować na nie dłużej niż 72 godziny. Musi przy tym poinformować o swoich obawach Generalnego Inspektora Informacji Finansowej lub prokuratora i policję. Zajęciu podlega tylko ta kwota, co do której pojawiły się podejrzenia.

Czego banku nie wolno przy blokadzie środków na rachunku?

Jeśli doszło do blokady środków, spójrzmy, w jakich przypadkach bank nie może pozwolić sobie na więcej, niż pozwala mu na to prawo.

• Nie może pobierać od klienta opłaty za zrealizowanie tytułu egzekucyjnego. Jeszcze kilka lat temu taka klauzula była dopuszczalna w bankowych załącznikach. Ostatecznie jednak UOKiK uznał ten precedens za niedopuszczalny. Wyjątek stanowią konta firmowe.
• Nie ma prawa zablokować wszystkich środków na rachunku. Tak jest w teorii, ale jak wiemy, w praktyce czasem wygląda to inaczej. Jest to najczęściej wynik chaosu informacyjnego. W przypadku egzekucji komorniczej instytucja może zająć jedynie zasądzoną kwotę. Natomiast, gdy istnieje podejrzenie prania brudnych pieniędzy, zablokowana może być tylko kwota budząca wątpliwości.

Kwota wolna od blokady środków na rachunku bankowym

Istnieje coś takiego, jak kwota wolna od zajęcia komorniczego. Wedle ustawy Prawo bankowe i jej art. 54, nasze pieniądze zgromadzone na różnych rachunkach (RORach, lokacie czy koncie oszczędnościowym) są wolne od zajęcia, na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego w każdym z miesięcy, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2021 r. jest to 2100 zł, bo minimalne wynagrodzenie wynosi obecnie 2800 zł brutto)¹.

Często też z powodu egzekucji komorniczej dochodzi do sytuacji, w której bank zajmuje wszystkie środki na koncie, a nie tylko zasądzoną sumę. To również spotkało się z krytyką UOKiK, choć odmowa wypłaty przez bank kwoty wolnej od zajęcia ma pewne uzasadnienie.

Kwota zablokowana ustalana jest w trakcie postępowania sądowego. Dlatego nie ma znaczenia, ile rachunków bankowych posiada dłużnik i w ilu bankach. Instytucja finansowa nie ma dostępu do takich informacji. Wówczas może dojść do tego, że blokadzie ulegnie kwota wyższa, niż wynosi zadłużenie. Warto zatem kontrolować, co dzieje się na naszych wszystkich kontach i powiadomić organ egzekucyjny, gdy bank zajmie środki, które nie podlegają egzekucji.

Jaka kwota może być zablokowana na koncie?

Od wspomnianej powyżej reguły, czyli kwoty wolnej od zajęcia, która wynosi 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, istnieją dwa wyjątki:

• środki wpływające na konto dłużnika zalegającego z alimentami mogą zostać zajęte w całości,
• pieniądze gromadzone na tzw. koncie socjalnym przeznaczonym, m.in. na świadczenie Rodzina 500+, zasiłki rodzinne czy z pomocy społecznej oraz zasiłki dla opiekunów, nie podlegają żadnej blokadzie.

Z kolei, gdy blokada gotówki na rachunku związana jest z podejrzeniem prania brudnych pieniędzy, zajęciu nie podlegają środki, które:

• wpłynęły na rachunek tuż po jego zablokowaniu,
• nie budzą podejrzeń co do ich legalności (np. dotacje),
• zostały udostępnione na rachunku w ramach debetu albo kredytu odnawialnego.

Blokada środków przy płatności kartą

Czasem jednak może się zdarzyć, że bank nałoży blokadę na środki na karcie, gdy płacimy zbliżeniowo lub stykowo. Taka sytuacja ma zazwyczaj miejsce, np. przy płatnościach za granicą, które nie zostaną rozliczone natychmiastowo. Wówczas rozliczenie transakcji plastikiem może nastąpić nieco później.

Blokady na płatności kartą mogą też się pojawić, gdy np. punkt handlowo-usługowy, w którym zrobiliśmy zakupy, nie rozliczył jeszcze płatności. Gdy tego dokona, bank automatycznie zdejmuje blokadę i transakcja księgowana jest na naszym koncie.

Czy bank może zająć alimenty i 500+?

Alimenty ustawowo są zwolnione spod egzekucji komorniczej. Podobnie jak świadczenie Rodzina 500+. Jednak tego typu środki w momencie wpływu na rachunek tracą swój charakter i komornik nie ma możliwości prawnych, by sprawdzić, z jakiego źródła pochodzą. Dlatego może on zająć zarówno całą wypłatę, alimenty, jak i świadczenia rodzinne. Sama nazwa tytułu przelewu, niestety jest tutaj niewystarczająca…

Co zrobić w takiej sytuacji?

• warto udać się do miejskiego/gminnego ośrodka pomocy społecznej, by otrzymać zaświadczenie o uzyskiwaniu świadczeń niepodlegających zajęciu i okazać je komornikowi. Dzięki temu bank otrzyma stosowną informację i odblokuje środki z tego tytułu.

Co ważne wypłata środków, które nie podlegają egzekucji, możliwa jest tylko w kasie banku. Doradca widzi wówczas w historii rachunku, źródło pochodzenia pieniędzy.

Ile trwa blokada środków na koncie?

Czas trwania blokady środków na koncie zależy od indywidualnego przypadku. W najpowszechniejszych scenariuszach, czyli kłopotach ze spłatą zadłużeń, rachunek zostanie odblokowany po uregulowaniu zadłużenia albo dojściu do kompromisu z wierzycielami.

Możemy za to dokładnie określić, ile trwa zdjęcie blokady z konta bankowego w poniższych przypadkach:

• gdy dojdzie do podejrzenia popełnienia przestępstwa, np. prania brudnych pieniędzy, blokada na rachunku może potrwać do 24 godzin,
• gdy dojdzie do podejrzenia popełnienia przestępstwa innego niż pranie brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu, blokada obciąży rachunek maksymalnie do 72 godzin. Po decyzji Generalnego Inspektora Informacji Finansowej może się wydłużyć do 96 godzin.

W obu scenariuszach prokurator ma prawo wydłużyć okres blokady nawet do 6 miesięcy.

Brak informacji o blokadzie konta – co robić?

Bank nie musi informować klientów o blokadzie rachunku i zajęciu środków. Taki obowiązek spoczywa na organie decyzyjnym, czyli np. komorniku, ZUSie, prokuratorze, itp.

• Zgodnie z Kodeksem Prawa Administracyjnego organ decyzyjny powinien wysłać na nasz adres korespondencyjny list o zajęciu konta. Takie pismo po 2 tygodniach uznaje się za doręczone, dlatego instytucja ma prawo sądzić, że zostaliśmy o tym fakcie poinformowani.

Bank może za to udzielić informacji o zajęciu konta na wyciągu bankowym, o ile taki zostanie sporządzony na prośbę klienta. Z kolei samo otrzymanie informacji od instytucji, czemu dana kwota została zajęta, na czyj wniosek i kiedy miało to miejsce, może być problematyczne. Zwykle bank ma czas na taką odpowiedź do 7 dni.

Zaskarżenie decyzji o blokadzie konta

Blokadę środków na koncie bankowym można oczywiście zaskarżyć. Zgodnie z art. 767 Kodeksu postępowania cywilnego możemy uczynić to bezpośrednio u komornika, który wystąpił z takim postanowieniem. Należy jednak tego dokonać w ciągu 7 dni od dnia wykonania popełnionej czynności².

Na decyzję prokuratora również przysługuje nam zażalenie, które trzeba wnieść w identycznym terminie, czyli w ciągu 7 dni od jej wydania.

-> Zobacz też: Wzór pisma o odblokowanie konta bankowego przez komornika

Sytuacje wyjątkowe a blokada konta

Mogą pojawić się także sytuacje nadzwyczajne, w wyniku których utracimy dostęp do zgromadzonych pieniędzy. Są to, np. stan wojenny czy stan wyjątkowy. Oczywiście takie zdarzenia rozważamy w sferze teoretycznej i mamy nadzieję, że nigdy do nich nie dojdzie.

Choć warto mieć na uwadze, że i w takich przypadkach wszystkie działania powinny być realizowane na podstawie konkretnych przepisów prawnych i być odpowiednio uzasadnione konkretnymi potrzebami państwa.

Blokada środków na koncie bankowym – konsekwencje

Jeśli doszło do blokady na naszym koncie, musimy być świadomi tego, że nasze relacje z bankiem mogą ulec pogorszeniu.

Co mamy na myśli?

• np. bank ma prawo wypowiedzieć nam zawartą umowę o kartę kredytową. Może też wymówić limit kredytowy na koncie i na poczet jego spłaty, zająć nasze środki, m.in. na rachunku oszczędnościowym bądź lokacie.

Zablokowane konto bankowe – podsumowanie

Podkreślamy jeszcze raz, że bank nie jest odpowiedzialny za blokadę rachunku. Wszelkie zażalenia, zaskarżenia i reklamacje czy prośby o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji, musimy kierować do podmiotu odpowiedzialnego za wydanie takiego wniosku.

Dotyczy to też sytuacji, w której bank powiadomił prokuratora o podejrzeniu prania brudnych pieniędzy. Jeśli wydał on postanowienie o zablokowaniu rachunku przez określony czas, to również i tutaj musimy bezpośrednio kontaktować się z podmiotem decyzyjnym.