Klikając "Akceptuję pliki cookies", wyrażasz zgodę na przechowywanie plików cookie zgodnie z
polityką prywatności
na swoim urządzeniu.
Dzięki temu poprawimy nawigację strony, analizę jej wykorzystania i wspomożemy nasze działania marketingowe.
Tematy gospodarcze często opierają się w mediach na nośnych terminach, które co rusz powracają w różnych okolicznościach. Jednym z nich jest PKB, które przyszło się traktować za uniwersalną miarę kondycji gospodarczej danego państwa – choć sprawa nie jest taka prosta. Jak rozumieć pojęcie PKB, jakie jest jego znaczenie i dlaczego nie warto niekiedy go przeceniać?
Kluczowe informacje
Produkt Krajowy Brutto (PKB) to wskaźnik ekonomiczny, który oblicza łączną wartość dóbr i usług wytworzonych przez wszystkie podmioty gospodarcze na terenie danego państwa w określonym czasie. Jest to uniwersalna miara kondycji gospodarczej kraju.
Rozróżniamy trzy główne metody obliczania PKB: metodę wydatkową, produkcyjną i dochodową. Każda z nich ma swoje założenia i sposób obliczeń.
Według szacunków z 2022 roku Polski PKB osiągnął wartość 3 078,3 mld zł. Sektor usługowy jest największym źródłem, generując około 64% całkowitej wartości dodanej w gospodarce Polski.
Oprócz PKB istnieją inne wskaźniki, takie jak PNB (Produkt Narodowy Brutto) i PKB per capita. PKB jest często krytykowane za brak ujęcia niektórych aspektów, takich jak praca wolontariacka, szara strefa, nierówności społeczne i koszty środowiskowe.
Wzrost PKB oznacza rozwój gospodarki, podczas gdy spadek może wskazywać na recesję lub spowolnienie gospodarcze. Artykuł wyjaśnia różne przyczyny, dla których PKB może spaść, takie jak spadek konsumpcji, inwestycji, wydatków rządowych, eksportu netto, wysokie stopy procentowe i inne.
Inflacja, podatki i PKB – to trzy dominujące w powszechnej świadomości tematy gospodarcze. Dzisiaj przyglądamy się trzeciemu z wymienionych zagadnień. Aby lepiej zrozumieć PKB, najpierw należy rozłożyć na czynniki pierwsze ten termin.
Czym jest PKB?
PKB, a dokładniej produkt krajowy brutto, to jeden z najczęściej przytaczanych w naukach ekonomicznych parametrów, który pozwala na obliczenie łącznej wartości dóbr i usług wytworzonych przez wszystkie podmioty gospodarcze na terenie danego państwa w określonej perspektywie czasowej.
Tłumacząc z enigmatycznego języka na ten bardziej przystępny i obrazowy, PKB służy określaniu wielkości gospodarki poprzez obliczenie wartości wszystkiego, co wytwarzają w danym kraju czy to lokalne, czy zagraniczne podmioty gospodarcze. Wyniki takiego badania najczęściej podaje się co roku.
PKB samo w sobie nie mówi jeszcze za wiele – najbardziej miarodajne jest korzystanie z tego parametru w perspektywie wieloletniej. W ten sposób porównując wielkość PKB w danym roku, można określić dynamikę wzrostu lub pogorszenia się kondycji gospodarki. Następnie, takie dane mogą nakierować na przyczyny wahań PKB. Jego wymiar w danym roku odzwierciedla faktyczną kondycję gospodarki oraz stopień zamożności społeczeństwa.
Jak oblicza się PKB?
Różne są metody na obliczanie PKB. W dzisiejszej ekonomii wyróżnić można aż trzy sposoby na uzyskanie pożądanej wartości, za jaką uznaje się PKB. Przyjrzyjmy się pokrótce każdej z nich.
Metoda wydatkowa
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe (bez transferów) + zmiana stanu zapasów.
W ten sposób przyjmuje się założenie, że PKB tworzą nabywcy wszystkich dóbr, jakie zostały wytworzone w danym kraju podczas ostatniego badanego roku.
2. Metoda produkcyjna
PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja. W tym przypadku stosuje się założenie, że PKB powinno być obliczane w bardziej zniuansowany i złożony sposób. Spośród podmiotów, które generują w danym roku dochód, pod uwagę bierze się tzw. właścicieli czynników produkcji, dzieląc ich na pracowników, pracodawców oraz państwo.
3. Metoda dochodowa
PKB = produkcja globalna kraju – zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki w danym kraju.
Trzecia ze stosowanych metod na obliczenie Produktu Krajowego Brutto zwraca z kolei uwagę na zawiłości związane z produkcją dóbr. Zakłada ona, że sumując całkowitą wartość dóbr, należy od tego odjąć wartość dóbr i usług, które zostały zużyte do ich wytworzenia. To dlatego we wzorze pojawia się takie pojęcie jak “wartość dodana”.
Według szacunków z 2022 roku, Polski Produkt Krajowy Brutto (PKB) osiągnął wartość 3 078,3 mld zł. Dla porównania w 2021 roku wartość ta wyniosła “tylko” 2622,2 mld zł.
Jeśli spojrzymy na strukturę tego PKB z perspektywy podaży, to sektor usługowy jest największym źródłem. Generuje on około 64% całkowitej wartości dodanej w gospodarce Polski. Przemysł przyczynia się do niej w ok. jednej trzeciej, a pozostała część pochodzi z sektora rolniczego.
Polski PKB jest mierzony m.in. przez GUS (Główny Urząd Statystyczny). Jego wynik może różnić się od tych prezentowanych przez globalne instytucje (m.in. Międzynarodowy Fundusz Walutowy). Wszystko zależy od przyjętej metodologii.
PKB a PNB
Oprócz PKB istnieje jeszcze pojęcie PNB, czyli produkt narodowy brutto. Ten drugi wskaźnik uwzględnia wytworzony dochód przez wszystkich obywateli danego państwa. W ten sposób istotny wpływ na wysokość polskiego PNB mają imigranci zarobkowi w Europie Zachodniej, a także osoby zachowujące polskie obywatelstwo mieszkające na stałe np. w Wielkiej Brytanii lub Norwegii.
Pochodną PKB jest wskaźnik PKB per capita, czyli dochód krajowy na głowę mieszkańca. Z wysokości PKB za dany rok podawanej w miliardach dolarów wylicza się uśrednioną wartość poprzez podzielenie jej przez liczbę mieszkańców danego kraju.
W ten sposób według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, PKB per capita Polski (czyli PKB na jednego mieszkańca) wyniosło w 2022 roku17,740$1.
Wskaźnik PKB w krajach świata
Sprawdźmy teraz, jak wysokość polskiego PKB prezentuje się na tle innych krajów świata. Według obliczeń Banku Światowego nasza gospodarka zajmuje 22 miejsce na ponad 200 państw pod względem wysokości PKB (nominalny PKB).
Dla porównania podajmy, że PKB Somalii w 2020 roku wyniosło niecałe 5 miliardów dolarów.
Co oznacza wzrost PKB?
Dane to jedno, teraz pora na ich odpowiednią interpretację. Jeżeli w perspektywie kilkuletniej zaobserwować można wzrost PKB, to oznacza to, że gospodarka danego państwa się rozwija.
Zwiększająca się ilość nabywanych dóbr w danym roku ma wpływ na większą liczbę miejsc pracy, stabilnie funkcjonujących podmiotów gospodarczych i większe dochody w społeczeństwie, i finalnie rosnący stopień ogólnej zamożności. Warto pamiętać, że to jednak spojrzenie dość ogólne, które nie bierze pod uwagę niuansów.
Wysoki Produkt Krajowy Brutto (PKB) jest często postrzegany jako wskaźnik pomyślności gospodarczej kraju, lecz warto zauważyć, że nie jest to pełny obraz sytuacji. PKB mierzy łączną wartość wytworzonych dóbr i usług, ale nie uwzględnia wielu aspektów, które są kluczowe dla jakości życia obywateli. Nie bierze pod uwagę wartości niemierzalnych, takich jak zdrowie publiczne, poziom edukacji, dostęp do kultury, równość społeczna czy zrównoważony rozwój. Dlatego wysoki PKB może współistnieć z nierównościami społecznymi, problemami zdrowotnymi czy brakami w edukacji. Analiza PKB powinna być zatem uzupełniona innymi wskaźnikami, aby rzetelnie ocenić rzeczywisty stan społeczeństwa i gospodarki.
Daria Rek – ekspertka Czerwonej Skarbonki
Kiedy spada PKB?
Spadek PKB, czyli Krajowego Produktu Brutto, może wystąpić z różnych powodów i jest często interpretowany jako oznaka recesji lub spowolnienia gospodarczego. Oto kilka głównych przyczyn, dla których PKB może spaść:
Spadek konsumpcji. Jeśli konsumenci wydają mniej na towary i usługi, ogólna produkcja w gospodarce spada.
Spadek inwestycji. Firmy mogą zdecydować się na ograniczenie inwestycji w nowe projekty, maszyny czy zatrudnienie.
Spadek wydatków rządowych. Ograniczenie wydatków rządowych na usługi publiczne, infrastrukturę i inne projekty.
Spadek eksportu netto. Jeśli kraj eksportuje mniej towarów i usług niż importuje, może to prowadzić do spadku PKB.
Wysokie stopy procentowe. Wysokie stopy procentowe mogą ograniczyć dostępność kredytu dla konsumentów i przedsiębiorstw, co prowadzi do spadku wydatków i inwestycji.
Kryzysy finansowe i gospodarcze. Wydarzenia takie jak: globalne kryzysy finansowe, wojny handlowe czy pandemie mogą prowadzić do spadku PKB.
Strukturalne problemy gospodarcze. Długoterminowe problemy, takie jak: starzenie się społeczeństwa, niska produktywność pracy czy brak innowacji, mogą prowadzić do spadku PKB.
Polityka fiskalna i monetarna. Niewłaściwie prowadzona polityka fiskalna i monetarna może prowadzić do spadku PKB poprzez nieodpowiednie regulacje, podatki czy stopy procentowe.
PKB to nie wszystko – inne ważne wskaźniki
Samo PKB to zwykły wskaźnik, którego wysokość corocznie wyliczana jest dla każdej gospodarki świata jako element tzw. suchych danych. Budzi jednak ono sporo emocji oraz dyskusji. Skupiają się one głównie na tym, w jakim stopniu powinno się traktować PKB jako punkt odniesienia do dyskusji na temat nie tyle kondycji gospodarki, ile faktycznego stanu zamożności społeczeństwa. Te kwestie często wcale się nie uzupełniają, a przeciwnie – bywa, że zachodzi w tym kontekście sporo rozbieżności.
PKB krytykowane jest za brak ujęcia w nim m.in. pracy wolontariackiej i szarej strefy, pomijanie kwestii kosztów związanych z np. dojazdami do pracy, a także nieuwzględnianie dwóch niezwykle ważnych aspektów – nierówności społecznych i kosztów środowiskowych.
Trudno nie przychylić się co najmniej do kilku z wymienionych wyżej kwestii. PKB należy traktować raczej jako jeden ze wskaźników pozwalających ocenić ogólną sytuację w gospodarce narodowej.
Nie powinno się przeceniać jego znaczenia jako absolutnego oraz jedynego sposobu na mierzenie sytuacji gospodarczej. Jeżeli chodzi o choćby sprawy społeczne, lepiej polegać na innych miarach.
Wskaźnik HDI
Human Development Index pozwala na pomiar faktycznego rozwoju społeczno-ekonomicznego w danym kraju. Poza PKB ten wskaźnik bierze pod uwagę także oczekiwaną długość życia i oczekiwaną liczbę lat edukacji. W ten sposób można mierzyć to, jak państwo radzi sobie nie tylko jako gospodarka, ale i twór stwarzający warunki do długiego życia jak najlepiej wyedukowanych jednostek.
Współczynnik Giniego
Ten parametr z kolei pozwala na ocenę ciemnej strony państw, które na papierze często szczycą się wzorowo rozwijającą się gospodarką, a występują w ich spore nierówności społeczne. Te trapią wiele relatywnie zamożnych i dobrze rokujących państw, gdzie jednak wzrost gospodarczy nie jest dystrybuowany równomiernie. Niekiedy z całkowitym pominięciem niektórych grup społecznych. Np. mieszkańców określonych regionów lub określone grupy o niskich dochodach. Współczynnik Giniego oblicza się, uwzględniając dochód na gospodarstwa domowe, wykazując zachodzące między nimi nierówności.
PKB – najważniejsze pytania
Czym różni się Krajowy Produkt Brutto od netto?
Krajowy Produkt Brutto (PKB) i Krajowy Produkt Netto (PKN) to dwa wskaźniki ekonomiczne, które mierzą ogólną wydajność gospodarki. PKB mierzy całkowitą wartość produkcji w gospodarce, nie uwzględniając zużycia kapitału stałego. PKN uwzględnia zużycie kapitału stałego, więc jest to bardziej precyzyjny wskaźnik rzeczywistej dostępności towarów i usług dla konsumpcji lub inwestycji.
Na którym miejscu jest Polska pod względem PKB?
Według danych opublikowanych przez Bank Światowy Polska znajduje się na 22 miejscu na 200 badanych państw.
Jaki kraj ma największe PKB w Europie?
Z danych opublikowanych za 2022 rok, wynika, że są to Niemcy.
Jaki kraj ma najniższe PKB?
Najniższe PKB na świecie ma Burundi. Jest to kraj położony w Afryce Wschodniej, który boryka się z wieloma wyzwaniami gospodarczymi i społecznymi.
Czy inflacja ma wpływ na PKB?
Tak, inflacja może mieć wpływ na PKB (Produkt Krajowy Brutto) w różny sposób, zarówno pozytywny, jak i negatywny.
Naszym celem jest dostarczanie użytkownikom wartościowych i wiarygodnych treści, które pomogą im podejmować świadome decyzje finansowe. Wszystkie artykuły publikowane na naszym portalu opierają się na sprawdzonych źródłach i są redagowane przez specjalistów z dziedziny finansów.
Absolwent dziennikarstwa na Uniwersytecie Gdańskim i podyplomowych studiów z psychologii projektowania na Uniwersytecie SWPS w Sopocie. Miłośnik motoryzacji i nietuzinkowych kierunków podróży, a także entuzjasta języka rosyjskiego, muzyki elektronicznej i świata finansów. Na co dzień projektuje, pisze i bada.
Kris
07.06.2022, 13:36
Dzięki za wyjaśnienia .
Wiedza jest potrzebna ,by nie powielać głupoty .