Gdy handel akcjami przestaje nam wystarczać, rozglądamy się za bardziej złożonymi instrumentami finansowymi. Jednym z wyborów są wtedy kontrakty terminowe, które pozwalają grać także na spadki cen poszczególnych aktywów. Dowiedzmy się czegoś więcej o tym zaawansowanym modelu inwestowania.
Obrót akcjami jest względnie prosty do zrozumienia. Transakcja odbywa się pomiędzy dwoma zainteresowanymi stronami po ustalonej cenie. Taki handel jest możliwy dzięki pośrednictwu określonej giełdy (np. GPW) oraz domów maklerskich. Kontrakty terminowe mają bardziej złożoną strukturę, głównie ze względu na to, ze transakcja jest odroczona w czasie oraz inwestor ma możliwość zajęcia pozycji krótkiej – czyli grać na spadki.
Kontrakty terminowe to umowa, na podstawie której jedna strona transakcji jest zobowiązana do kupna, a druga do sprzedaży ustalonej ilości danych instrumentów bazowych (np. akcji) w ustalonym czasie i według określonej ceny.
Jak działają kontrakty terminowe? Krótki rys historyczny
Aby łatwiej wytłumaczyć sposób działania kontraktów terminowych, cofnijmy się odrobinę w czasie. Transakcje na ich kształt zostały obmyślone kilka wieków temu na rynkach żywności – prawodpodobnie pierwszą była XVII-wieczna giełda ryżu w Japonii.1
Rolnikom zależało na zminimalizowaniu ryzyka, dlatego dokonywali transakcji jeszcze przed zbiorami, a nawet obsadzeniem pola. Nigdy nie mogli być pewni tego, czy dany rok będzie urodzajny, czy też nie, a co za tym idzie, jakie ceny będą panować na rynku w nowym sezonie. Dlatego woleli podpisać umowę wcześniej, według której godzili się na przyszłą sprzedaż dóbr za średnią cenę z ostatnich lat.
Rynek kontraktów terminowych rozwinął się wraz z założeniem profesjonalnej giełdy płodów rolnych w Chicago, która została w 1918 roku przemianowana na Chicago Mercantile Exchange (CME). W latach 70. i 80. ubiegłego wieku zostały wprowadzone kontrakty terminowe na waluty, indeksy i akcje, co szybko spowodowało, że ten rynek nabrał spekulacyjnego charakteru.
Tym samym handel w większości nie odbywa się już poprzez realną wymianę dobór. Kontrakty terminowe przyjęły formę „zakładów” co do przyszłej ceny danych aktywów. Same transakcje rozlicza się gotówkowo, a nie poprzez przekazanie towarów.
Współczesne kontrakty terminowe
Współcześnie kontrakty terminowe są instrumentami pochodnymi, czyli naśladują kurs aktywów bazowych, np. akcji czy indeksów. Inwestor może „założyć się” z innym uczestnikiem rynku o to, jak będzie wyglądała cena danego aktywa za kilka miesięcy.
Gdy kupuje się kontrakt terminowy (czyli zajmuje pozycję długą), liczy się na to, że kurs aktywa bazowego będzie rósł. Sprzedając kontrakt terminowy (czyli zajmując pozycję krótką), zakłada się, że kurs będzie spadał. Zysk osiągnie ta strona transakcji, która poprawnie przewidziała kierunek zmian kursowych.
Kontrakt terminowy zostanie rozliczony w ustalonym dniu wykonania kontraktu. Istnieje jednak możliwość wcześniejszego zamknięcia pozycji. W tym celu należy wykonać przeciwstawną transakcję, czyli zneutralizować pozycję. Co to znaczy? Jeśli zagraliśmy „na krótko”, musimy zakupić kontrakt terminowy o takich samych parametrach. Gdy zajęliśmy pozycję długą, musimy kontrakt sprzedać, aby zakończyć transakcję.
Depozyt zabezpieczający i dźwignia finansowa
Tego typu instrumenty nie byłyby tak popularne, gdyby nie dawały możliwości szybszego zarobku niż obrót akcjami. Taką opcję umożliwia dźwignia finansowa, nazywana także lewarowaniem.
Gdy np. kurs CD Projekt urośnie z 200 zł do 210 zł, to posiadając akcje tej spółki, zyskamy 5%. W przypadku kontraktu terminowego na te papiery wartościowe zysk może być zdecydowanie wyższy. Pozwala na to dźwignia finansowa, która powiększa wartość naszego depozytu. Dodatkowo, gdy czujemy, że cena akcji danej spółki będzie spadać, także możemy na tym zarobić. Warto jednak pamiętać, że dźwignia finansowa działa w dwie strony i powiększa również straty.
Z kontraktami terminowymi wiąże się potrzeba posiadania odpowiedniego depozytu zabezpieczającego (gdyby kurs obrał inny kierunek niż ten, który zakładaliśmy). Na GPW wysokość potrzebnego depozytu ustala KDPW (Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych). Zwykle depozyty zabezpieczające są dość wysokie, np. 40 tys. zł. Stąd kontrakty terminowe to instrumenty finansowe wykorzystywane częściej przez fundusze inwestycyjne niż inwestorów indywidualnych. Jednak dzięki dźwigni finansowej wymagany depozyt zabezpieczający można obniżyć, np. z 40 tys, zł do 4 tys. zł.
Często możemy się spotkać z określeniem „grać na szorty” albo „szortować akcje”. Jest to wspomniane już zajmowanie krótkiej pozycji (ang. short-krótki), czyli gra na spadki danego aktywa.
Jakie są rodzaje kontraktów terminowych?
Jaki jest podstawowy podział kontraktów terminowych? Dzielą się one na:
- Kontrakty futures – są to kontrakty, które nawiązuje się za pośrednictwem giełdy, np. GPW.
- Kontrakty forward – są to kontrakty pozagiełdowe.
Możliwy jest także podział ze względu na instrumenty bazowe, na których oparte są kontrakty terminowe. Występują:
- kontrakty terminowe na akcje – istrumentem bazowym w tym przypadku są akcje, np. Orlenu, CD Projektu czy Tesli.
- kontrakty terminowe indeksy – mogą być to indeksy giełdowe, np. WIG20 lub indeksy sektorowe, np. WIG.GAMES.
- kontrakty terminowe na surowce – nie skorzystamy z nich na GPW. Od zwykłych kontraktów terminowych popularniejsze w tym przypadku są kontrakty oparte na formule CFD. Dostępne są one na platformach tradingowych, a instrumentem bazowym są surowce notowane na amerykańskiej giełdzie CME.
- kontrakty terminowe na waluty – instrumentem bazowym jest kurs walut.
Czym różnią się kontakty terminowe od kontraktów CFD?
Często kontrakty terminowe są utożsamiane z kontraktami CFD (kontrakty na różnicę kursową). Choć te dwa typy instrumentów pochodnych są do siebie podobne, nie należy traktować ich jak synonimy. Zacznijmy jednak od podobieństw tych dwóch typów kontraktów.
- I kontrakty terminowe, i CFD są instrumentami pochodnymi, czyli oparte są na instrumentach bazowych (np. akcje, indeksy, surowce).
- W obu przypadkach używa się dźwigni finansowej.
- Możliwa jest krótka oraz długa sprzedaż, czyli gra na wzrosty i spadki.
Teraz przyjrzymy się różnicom:
- Kontrakty terminowe są w regulowanym obrocie giełdowym, kontrakty CFD to instrumenty pozagiełdowe. Handluje się nimi ze swoim brokerem typu Market Maker – nasze transakcje nie są wpuszczane na szeroki rynek.
- Tym samym kontrakty terminowe mogą mieć wpływ na popyt i podaż na danej giełdzie, czyli wpływać na wycenę poszczególnych aktywów. Często inwestorzy sugerują się kierunkiem, jaki obierają kontrakty terminowe. Kontrakty CFD nie mają żadnego wpływu na rynek, bo handluje się nimi tylko ze swoim brokerem.
- Kontrakty terminowe wymagają większego depozytu niż kontrakty CFD.
- Przy kontraktach CFD płaci się za utrzymywanie pozycji (punkty swapowe), a w przypadku kontraktów terminowych nie są naliczane swapy.
- Kontrakty terminowe mają swój czas wygaśnięcia i nie można go automatycznie przedłużyć. W przypadku kontraktów CFD jest to możliwe.
Kontrakty terminowe na GPW
Kontakty terminowe na GPW pojawiły się stosunkowo niedawno, bo w 1998 roku. Nie są one u nas tak popularne jak obrót akcjami, przez co nie wykazują zbyt wysokiej płynności. Tym samym nie tak łatwo na mniej popularnych kontraktach znaleźć drugą stronę transakcji.
Najpopularniejszymi kontraktami terminowymi na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie są te oparte o indeks WIG20 – nawiązywanych jest około 20 tysięcy takich transakcji dziennie.
Poza kontraktami FW20 (czyli na indeks WIG20), spotkamy kontrakty na FW40 (na indeks WIG40) czy futersy na indeksy sektorowe.
- FBAS – kontrakty na sektor energetyczny,
- FFIN – kontrakty na sektor bankowy,
- FPET – kontakty na sektor paliwowy,
- FGMAS – kontrakty na sektor gamingowy.
Poza tym na GPW znajdziemy kontrakty na akcje około 40 najpopularniejszych spółek oraz kontrakty na 4 pary walutowe. Z powodu braku zainteresowania wycofano za to kontrakty na stopy procentowe i obligacje.
Kontrakty terminowe, czyli popularne futersy na GPW nie mogą mierzyć się z tymi zagranicznymi pod względem płynności. Kontrakty na amerykański indeks S&P 500 czy ropę przyciągają tysiące razy więcej inwestorów.
Jak zacząć inwestowanie w kontrakty?
Aby rozpocząć swoją przygodę z kontaktami terminowymi, należy albo podpisać aneks do naszej aktualnej umowy z biurem maklerskim lub oczywiście dopiero założyć konto inwestycyjne. Zobowiązani będziemy do przejścia testu wiedzy o kontraktach terminowych. W tym przypadku udzielenie niepoprawnych odpowiedzi może skutkować brakiem możliwości inwestowania w te instrumenty finansowe. Kontrakty terminowe wiążą się z podwyższonym stopniem ryzyka, dlatego brokerzy stosują takie dodatkowe zabezpieczenia.
Poza kontraktami terminowymi na GPW w niektórych domach maklerskich pohandlujemy także kontraktami zagranicznymi. Jeśli interesują nas za to kontrakty CFD, które wymagają zdecydowanie mniejszego depozytu zabezpieczającego, warto zapoznać się z naszym rankingiem kont maklerskich, który prezentujmy poniżej.
1047 osób
wybrało ofertę
654 osób
wybrało ofertę
39 osób
wybrało ofertęPodsumowanie
Kontakty terminowe polecane są osobom, które mają już inwestycyjne doświadczenie. Jeśli nie handlowało się nigdy akcjami, warto najpierw zacząć od tego kroku, aby zapoznać się z rynkiem kapitałowym. Kontrakty terminowe wiążą się z wysokim ryzykiem (z powodu zastosowania dźwigni finansowej) oraz potrzebą posiadania wysokiego depozytu zabezpieczającego.
Warto pamiętać, że gdy ruchy kursowe instrumentu bazowego nie idą po naszej myśli, musimy często dokładać dodatkowe środki, aby nie zostać wyrzuconym z pozycji. Kontrakty terminowe mogą być pomocne podczas długotrwałej stagnacji na indeksach lub bessy, dzięki możliwości gry na spadki. Typowy rynek akcji nie pozwala na tego rodzaju kroki, bo zarabiamy na nim tylko wtedy, gdy wycena papierów wartościowych rośnie.
Źródła:
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Centrum_handlu_ry%C5%BCem_D%C5%8Djima
Od wielu lat związany z literaturą oraz branżą wydawniczą. Te doświadczenia oraz zainteresowanie rynkiem finansowym pomagają mu w realizacji poradnikowych treści, ze szczególnym uwzględnieniem materiałów o inwestowaniu. Wychodzi z założenia, że każdy powinien poszerzać swoją wiedzę w dziedzinie finansów, aby łatwiej i bardziej świadomie funkcjonować we współczesnym świecie. W wolnych chwilach czyta reportaże, słucha muzyki elektronicznej i chodzi z psem po lesie. Z wykształcenia antropolog kultury.
