ESG – co to? Etyczne inwestowanie

Inwestowanie odpowiedzialne społecznie jest nowym trendem w świecie finansów. ESG to akronim od Environmental, Social Responsibility and Corporate Governance. Jest to zatem spojrzenie na spółkę z zupełnie innej strony niż tylko z finansowego punktu widzenia. Czym jest ESG? Jak inwestować etycznie? Odpowiedzi poniżej.

Dla niektórych ESG to drogowskaz inwestycyjny. Inni z kolei uważają, że jest to fanaberia i więcej w tym jest PR-u niż rzeczywistej troski o etyczne prowadzenie biznesu. Temat zrównoważonego rozwoju trafił również na Wall Street. Kryteria ESG stają się jednym ze sposobów na selekcję spółek. Kto ma rację? Postaram się pokazać, co myślą o ESG jego zwolennicy, jak i przeciwnicy. Czy inwestowanie oparte o ESG to przyszłość?

ESG – co to?

ESG to skrót często stosowany jako synonim odpowiedzialnego inwestowania. Jak grzyby po deszczu pojawiają się kolejne ETF-y i inne produkty finansowe, które pozwalają inwestować odpowiedzialnie społecznie i środowiskowo. Wiele znanych funduszy odchodzi od lokowania środków w spółki związane z przemysłem węglowym czy wydobyciem węglowodorów. Przykładem może być Norweski Państwowy Fundusz Emerytalny, który pozbywa się udziałów w przedsiębiorstwach nieekologicznych.

Według raportu PricewaterhouseCoopers do 2026 roku inwestowanie według standardów ESG będzie obejmowało prawie 34 bilionów dolarów aktywów pod zarządzaniem (AuM). Dla porównania w 2021 roku AuM wynosił 18,4 bilionów dolarów. Oznacza to, że na koniec 2026 roku ponad 21% aktywów będzie zainwestowanych zgodnie z kryteriami ESG. ¹

Jak wyliczany jest ten scoring? Poniżej znajduje się syntetyczne przedstawienie tego, jak wygląda nadawanie ratingu ESG przez Refinitiv (globalny dostawca danych finansowych). Jak widać Refinitiv dzieli ESG na 10 głównych kategorii, które wyliczane są za pomocą 186 miar.

Scoring jest wyliczany na podstawie danych, a następnie jest jeszcze aktualizowany o tak zwaną „ESG controversies category”. Jego maksymalna wartość to 100%. Następnie, jeśli wskaźnik kontrowersji jest większy lub równy ESG Score, to spółka otrzymuje wartość równą ESG Score. Jednak jeśli wskaźnik kontrowersji jest mniejszy od ESG, to wyciągana jest średnia arytmetyczna z tych dwóch wskaźników. Kalkulacja jest widoczna na wykresie poniżej.

W najbliższych latach inwestowanie według kryteriów ESG będzie coraz bardziej popularne. Inwestor powinien być świadomy tej strukturalnej zmiany. W dalszej części artykułu przybliżę, o co chodzi z określonymi literami tego akronimu.

Environmental (Środowisko)

Pierwsza litera akronimu odnosi się do spraw środowiskowych. Każde przedsiębiorstwo musi być świadome, jak dalece jego działalność jest szkodliwa dla środowiska naturalnego. Oczywiście są branże mniej i bardziej szkodliwe. Do szkodliwych należą np. spółki z branży stalowej. Jednak „E” to nie tylko emisja gazów cieplarnianych. Problem dotyczy także dużego zużycia wody czy produkcji odpadów, które trudno jest recyklingować. Jest to naprawdę szerokie pojęcie, dotyczy także traktowania zwierząt czy sposobu pozyskiwania surowców do produkcji finalnych dóbr.

Firma powinna przedstawić, jaki jest wpływ działalności operacyjnej na środowisko naturalne oraz w jaki sposób przedsiębiorstwo zamierza zminimalizować swój negatywny wpływ na Ziemię. Przykładem może być montowanie paneli fotowoltaicznych na dachach przedsiębiorstw, zmniejszenie zużycia wody oraz lepsze zarządzanie toksycznymi odpadami. Oczywiście jest ważne, aby firma rzeczywiście brała sobie do serca kwestie środowiskowe, a nie stosowała greenwashingu. W przypadku producentów AGD działalnością na rzecz środowiska jest wydłużanie czasu działania sprzętu, aby nie trzeba było go wymieniać co kilka lat.

---

Przeczytaj także: Kredyt na zielone zmiany – opinie klientów i szczegóły oferty

---

Social Responsibility (Odpowiedzialność Społeczna)

Są to czynniki, które obejmują relację przedsiębiorstwa z zewnętrznymi i wewnętrznymi interesariuszami (ang. stakeholders). Nie chodzi tutaj tylko o akcjonariuszy, ale także pracowników, dostawców, klientów firmy oraz lokalnej społeczności. Jest to próba odpowiedzenia na pytanie, jak bardzo przedsiębiorstwo przejmuje się swoim wpływem na społeczeństwo.

W przypadku pracowników chodzi o sprawdzenie, czy firma zapewnia odpowiednie warunki pracy. Ważne jest także to, aby kultura korporacyjna wspierała swobodę wyrażania poglądów czy przeciwdziałała sytuacjom niemoralnym (np. molestowanie seksualne w pracy). W Stanach Zjednoczonych ważne jest także to, aby firma dbała o tak zwane „diversity”. Chodzi m.in. o odpowiedni odsetek osób o czarnym odcieniu skóry albo kobiet zatrudnionych w przedsiębiorstwie.

Ważne także, aby firma dokładnie sprawdzała, czy dostawcy spełniali standardy ESG. Przedsiębiorstwo odpowiedzialne społecznie będzie także zajmować się działalnością charytatywną. Przykładem może być przeznaczanie części zysku na rozwój lokalnej społeczności (dofinansowanie szkół, szpitali) oraz zachęcanie pracowników do działalności w wolontariacie na rzecz społeczeństwa.

Kolejnym aspektem jest wpływ produktów na klientów. Dobrze jeśli produkty spółki pełnią pożyteczną albo przynajmniej neutralny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Z pewnością firmy hazardowe czy producenci alkoholu albo papierosów nie sprzedają produktów dobrych dla zdrowia swoich klientów.

---

Więcej o zgubnych grach losowych przeczytasz tutaj: Lotto, zdrapki i inne gry losowe – czy warto los powierzać szczęściu?

---

Corporate Governance (Ład korporacyjny)

Jest to ciekawe zagadnienie. Dla wielu inwestujących w wartość ten podpunkt był stosowany na długo przed pojawieniem się popularności skrótu ESG. Właściwa kultura korporacyjna oraz zarządzanie przedsiębiorstwem może być dużą przewagą nad konkurencją.

W tym podpunkcie chodzi o to, aby firma stosowała transparentną księgowość oraz wspierała różnorodność na najwyższym szczeblu działania firmy (dyrektorzy wyższego szczebla, prezesi, wiceprezesi). Ważne jest, aby nie doszło do konfliktu interesów między zarządzającymi, radą nadzorczą oraz akcjonariuszami. Kolejnym istotnym aspektem jest to, aby członkowie zarządu nie wywierali presji na podwładnych w celu zwiększenia zysków w nieetyczny sposób.

Czynniki wpływające na popularność inwestowania w ESG

ESG nie jest tylko modą, ale zmianą podejścia do inwestowania na rynku. Coraz więcej instytucji finansowych stara się walczyć z globalnym ociepleniem. Bardzo ciekawe wnioski można wynieść z opracowania EY pod tytułem „Sustainable investing: with opportunity comes accountability” ² . Według tego raportu czynniki, jakie wpływają na wzrost popularności odpowiedzialnego inwestowania to:

• Większa świadomość społeczeństwa — zmiany klimatu na początku były wyśmiewane oraz negowane. Obecnie świadomość wzrosła, co ma także konsekwencje podczas zakupów. Większa świadomość społeczeństwa spowodowała, że klienci coraz częściej zaczęli szukać ekologicznych produktów. Z czasem ten trend wpłynął na rynek inwestycyjny. Zauważyły to fundusze inwestycyjne, które zaczęły tworzyć produkty finansowe oparte o ESG.

• Szansa na dodatkowe zyski — dotyczy to również firm, które mogą wykorzystywać greenwashing do zwiększenia sprzedaży. Zarządzający przedsiębiorstwami decydują się na wprowadzenie zasad ESG z powodu popytu ze strony klientów na „zrównoważone produkty”, jak i dla zabiegów PR-owych.

• Regulacje rządowe — od 2021 roku w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej na rynku usług finansowych obowiązują przepisy dotyczące informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem. Jest to Rozporządzenie SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regularion). SFDR reguluje m.in. firmy zarządzające aktywami, ubezpieczycieli. Rozporządzenie wymusza na instytucjach finansowych przejrzystości w zakresie zarządzania ryzykami w prowadzonej działalności inwestycyjnej dotyczące zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważony rozwój – jakie wyzwania stoją przed światem finansów?

We wspomnianym wcześniej raporcie Deloitte znajdziemy też informacje dotyczące wyzwań, jakie stoją przed popularyzacją ESG. Do najważniejszych problemów związanych z inwestowaniem opartym o kryteria ESG należą:

• Jakość danych ESG — rynek się dopiero rozwija, z tego powodu procedury kontroli danych nie są jeszcze na najwyższym poziomie. Czasami brakuje historycznych danych, które pozwalałyby określić zmianę scoringu w poszczególnych obszarach ESG. Warto jednak zauważyć, że rynek coraz bardziej się profesjonalizuje. Analitycy się dokształcają, a na rynku pojawia się więcej podmiotów konstruujących indeksy ESG (m.in. MSCI).

• Koszt pozyskania i opracowania danych — wielu zarządzających narzeka także na koszt danych. Wynika to z tego, że rynek dopiero się rozwija i konkurencja dostawców danych jest jeszcze mniejsza niż w przypadku „standardowych” informacji finansowych.

• Różne kryteria wyboru — dostawcy danych często mają różne kryteria ESG. Utrudnia to stworzenie klarownej strategii zrównoważonego inwestowania. Szczególne problemy mogą spełniać oceny S oraz G, które są bardziej zmiennymi jakościowymi niż ilościowymi.

Z biegiem lat nastąpi wyklarowanie się jednolitej wizji ESG, która pomoże poprawić zarządzanie ryzykiem środowiskowym i społecznym przez przedsiębiorstwa.

Raportowanie ESG

Liczba firm, które tworzą swoje strategie ESG, rośnie. W raportach rocznych przedsiębiorstwa znacznie więcej miejsca poświęcają temu aspektowi w sprawozdaniach z działalności niż kiedyś. Opracowywane są specjalne indeksy, które grupują spółki troszczące się o środowisko. Instytucje finansowe starają się opracowywać strategie inwestycyjne. Coraz więcej funduszy ESG pojawia się na rynku. Dzięki wzrostowi popularności tej niszy rynkowej następuje poprawa jakości danych dotyczących ESG.

ESG – przykłady

Wiele firm notowanych na giełdzie publikuje raporty ESG. Jest to rodzaj sprawozdania z wdrażania zrównoważonego rozwoju w działalności przedsiębiorstwa. Jako przykład można podać raport spółki Coca-Cola za 2022 rok. Producent słodkich napojów w kwietniu 2023 roku opublikował raport Business & Sustainability Report 2022. ³ Można się z niego dowiedzieć wielu ciekawych rzeczy. W 2022 roku 90% opakowań Coca-Coli nadawało się do recyklingu. Z kolei około 25% opakowań jest wytworzonych z materiału pochodzącego z recyklingu. Oprócz tego można spojrzeć na to, jakie cele ma firma na najbliższe lata.

Spółka podaje, że 64% surowców pochodziło z plantacji trzymających się zasad zrównoważonego rozwoju. Coca-Cola podaje także procentowy udział „zrównoważonych” upraw w dostawach w zależności od typu surowca. Warto pamiętać, że spółka informuje, że dane dotyczące dostaw podają sami dostawcy w oparciu o wymagania Coca-Coli.

Z raportu można się dowiedzieć także, że zgodnie z zaleceniami WHO, Coca-Cola rozpoczęła proces zmniejszania cukru w składzie napojów. Według wyliczeń spółki na przestrzeni lat 2017-2022, dzięki zmianie recept klienci zmniejszyli spożycie o 900 000 ton cukru.

Jako inny przykład można podać McDonald’s, który również już opublikował swój raport dotyczący ESG. Dowiemy się z niego, że kawa sprzedawana w sieci pochodzi z upraw stowarzyszonych w Rainforest Alliance Certified (RAC). RAC ma na celu propagowanie u rolników zrównoważonego podejścia do swojej działalności. ⁴

---

Przeczytaj także: Jak inwestować w surowce?

---

ESG w Polsce

Regulatorzy starają się odgórnie zachęcić firmy do spojrzenia poważniejszym okiem na zagadnienie odpowiedzialnego rozwoju. Wobec tego obecnie firmy zatrudniające powyżej 500 pracowników i spełniające jeden z dwóch warunków:

• aktywa na poziomie minimum 85 mln zł,
• przychody netto ze sprzedaży na poziomie minimum 170 mln zł.

Mają obowiązek raportowy dotyczący ESG. Na razie warunki spełniają banki, ubezpieczyciele czy największe firmy giełdowe. W 2026 roku obowiązek raportowy zostanie obniżony. Od tego roku raporty będą składały firmy zatrudniające powyżej 250 pracowników i spełniające jeden z dwóch warunków:

• suma bilansowa na poziomie minimum 20 mln €,
• przychody netto ze sprzedaży na poziomie minimum 40 mln €.

Ma to wymusić zmianę myślenia największych przedsiębiorstw. One z kolei dbając o swoje ESG, będą wymagały poprawy informacji od swoich dostawców. Dostawcy będą musieli informować o pochodzeniu produktu czy śladzie węglowym. Mogą także domagać się spełnienia przez dostawców określonych kryteriów jakościowych. W efekcie nastąpi powolna transformacja całej gospodarki. W średnim i długim terminie spowoduje to zmianę myślenia zwykłych inwestorów. Swój raport dotyczący ESG opracowuje m.in. McDonald’s Polska.

Firmy muszą także zaimplementować strategię ESG. Pojawiają się dedykowane szkolenia z zakresu ESG. Powstała np. Akademia ESG, która jest organizowana wspólnie przez firmę audytorską KPMG oraz Pracodawcy RP. Jak widać, nowy rynek otrzymają także firmy audytorskie i ratingowe. Audytorzy będą doradzać poprzez swoje ramienia konsultingowe przedsiębiorcom w opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli strategii ESG. Z kolei firmy ratingowe (m.in. S&P, Moody’s, Fitch) mogą nadawać rating ESG.

Czym jest greenwashing?

Jest to coraz popularniejszy termin w finansach. To zbitka dwóch słów: green oraz whitewashing. W wolnym tłumaczeniu można to przetłumaczyć jako „ekościema”. Jest to stosowanie eko marketingu oraz „zielonego PR” w celu zwiększenia sprzedaży swoich produktów. To odpowiedź spółek na żądania klientów, którzy czują się lepiej, jeśli używają „ekologicznych” produktów.

O greenwashing był posądzany m.in. Starbucks. W 2018 roku część osób zarzucało firmie, że kampania dotycząca rezygnacji ze słomek w Starbucks była zabiegiem czysto marketingowym. Wynikało to z tego, że nowe przykrywki miały w sobie więcej plastiku niż wcześniejsze rozwiązanie (słomka + przykrywka). O sprawie pisał m.in. The Guardian. ⁵, ⁶

Po czym poznać, że dana firma stosuje greenwashing? Można wyczuć pewne jego sygnały na podstawie samej analizy komunikatów firm. Poniżej znajdują się wybrane przykłady na to, że firma nie traktuje kwestii środowiskowych poważnie:

• brak przedstawiania dowodów — firma wspomina o ekologiczności, ale nie podaje szczegółowych danych dotyczących ich „ekologiczności”;
• brak precyzji w komunikacji — przykładem może być informacja o „wyłącznie naturalnych składnikach”. Istnieje przecież wiele pierwiastków, które są naturalne, ale szkodliwe dla zdrowia;
• kłamstwa — oszukiwanie klientów poprzez stosowanie sugestywnych logotypów, fałszywych etykiet czy opieranie się na sfingowanych raportach;
• wybiórczość — firma podaje tylko takie wskaźniki, które dobrze wyglądają od strony PR’owej. Mówi np. o tym, że zmniejsza ilość plastiku w produktach bez podania informacji, jaki jest ślad węglowy nowego produktu czy opakowania.

Odpowiedzialne inwestowanie nie polega na wierzeniu w każdy marketingowy slogan. Warto podejść do tego z rozsądkiem i sceptycyzmem.

Jak inwestować etycznie?

Etyczne inwestowanie nie jest na razie tak proste, jak może się wydawać. Przede wszystkim trzeba posiadać zaufanie do agencji zajmujących się oceną przedsiębiorstw. Oprócz tego trzeba sprawdzić, czy firma, która chwali się swoim ESG, nie dokonuje greenwashingu. Jeśli nie chcesz sam wybierać spółek, które spełniają najwyższe standardy ESG, możesz skorzystać z oferty ETF-ów.

W Europie jednym z bardziej znanych ETF-ów dających ekspozycję na „zrównoważony rynek” jest iShares MSCI Europe ESG Screened UCITS ETF. Na dzień 27 kwietnia 2023 roku ETF miał zgromadzone około 2,2 mld € aktywów pod zarządzaniem. Benchmarkiem dla ETF-u jest MSCI Europe ESG Screened Index.

Inwestując w ten produkt, inwestor ma pewność, że nie kupi akcji producentów broni, firm związanych z produkcją, dystrybucją i sprzedażą papierosów. Z potencjalnych inwestycji są wyłączone również przedsiębiorstwa zajmujące się wydobyciem węgla kamiennego. Wykluczone są także firmy, które maczają palce w produkcji i dystrybucji oleju palmowego. Roczna opłata za zarządzanie tym ETF-em wynosi 0,12%.

W Stanach Zjednoczonych jednym z popularniejszych ETF-ów dających ekspozycje na ten rynek jest iShares ESG Aware MSCI USA. ETF daje ekspozycję na przedsiębiorstwa mające wysoki scoring ESG. Aktywa pod zarządzaniem wynoszą 13,5 mld zł, a opłaty za zarządzanie na poziomie 0,15% rocznie. W ciągu ostatnich 5 lat średnioroczna stopa zwrotu z ETF-u wyniosła 11,1%.

Inwestuj w etyczne spółki razem z XTB

Zalety inwestowania w oparciu o ESG

Inwestowanie odpowiedzialne społecznie i środowiskowo może pomóc inwestorowi uniknąć strat wywołanych z powodu ryzykownego i nieetycznego zachowania zarządów firm. Przedsiębiorstwa ESG mogą wytworzyć unikalną kulturę korporacyjną, która będzie dużą przewagą nad spółkami skupionymi tylko na spełnieniu kwartalnych oczekiwań co do wielkości przychodów i zysku na akcję.

Dzięki inwestowaniu na podstawie ESG może zadziałać efekt kuli śnieżnej. Im więcej inwestorów będzie patrzyło poważnie na kryteria ESG, tym więcej spółek notowanych na giełdzie będzie musiało dostosować się do oczekiwań akcjonariuszy. To z kolei wymusi na kontrahentach spółki dostosowanie się do wymogów ESG. Oczywiście nie stanie się to z dnia na dzień. Co ciekawe obecnie rozbudowane raporty ESG publikują m.in. takie instytucje finansowe jak JP Morgan czy Goldman Sachs.

Wady inwestowania w ESG

Inwestowanie zrównoważone powoduje, że inwestor sam pozbawia się możliwości inwestowania w spółki, które działają w branżach „nieetycznych”. Przykładem mogą być spółki tytoniowe czy te działające w sektorze obronnym. Wiele firm z tego sektora osiągało stopę zwrotu wyższą niż średnia rynkowa. Inwestor będzie musiał się pogodzić z tym, że minie go dużo okazji inwestycyjnych.

Kolejną wadą jest to, że brakuje narzędzi do obiektywnego śledzenia postępów firmy w spełnianiu standardów ESG. Inwestor musi wierzyć, że firmy audytorskie i ratingowe wykonały swoją pracę w odpowiedni sposób.

Inwestor ma małą możliwość weryfikacji strategii ESG. Z tego powodu naraża się na greenwashing. W przypadku zwykłej analizy fundamentalnej inwestor ma dostęp za darmo do dużej ilości danych (finansowych, opinie klientów), aby zweryfikować działalność operacyjną. Jednak inwestor nie będzie w stanie sprawdzić, czy producent czekolady rzeczywiście pozyskuje kakao ze zrównoważonych upraw tego surowca.

To, że inwestor nie kupi akcji producenta papierosów, nie sprawi, że nawet jedna osoba rzuci palenie. Wpływ inwestorów na takie problemy, jak nadmierna konsumpcja, wzrost emisji gazów cieplarnianych czy fast fashion jest minimalna. Może to rodzić frustrację i niechęć do takiego sposobu inwestowania. Samo zrównoważone inwestowanie nie uratuje Ziemi.

Sin stock a ESG

Sin stock to inaczej spółki „grzeszne”. W tej grupie przedsiębiorstw skupiają się producenci papierosów, alkoholu czy firmy zajmujące się hazardem. Jednym słowem są to przedsiębiorstwa, które zarabiają na ludzkich nałogach. Uzależnieni są w stanie wydać ostatnie pieniądze, aby zapalić, wypić czy zagrać „ostatni raz”. Często doprowadza to do ludzkich tragedii. Nałogi powodują, że klienci powracają do produktów spółek – dzięki temu firmy działające w tej branży są często odporne na cykle koniunkturalne.

Na przestrzeni lat wiele z tych firm było dobrymi inwestycjami. Przykładem może być Altria, której stopa zwrotu za ostatnie 20 lat to ponad 1000%. Oczywiście wyniki z przeszłości nie są gwarancją osiągnięcia podobnego zysku w przyszłości. Istnieją ETF-y, które dają możliwość inwestowania w grzeszne firmy.

Jako przykład można podać: VICE ETF. Na stronie napisano, że jest to ETF, który skupia się na inwestowaniu w firmy, które zapewniają ludziom przyjemność, niezależnie od ich sytuacji finansowej. Na tabeli poniżej widać, że ETF inwestuje głównie w sektorze alkoholowym, tytoniowym oraz hazardowym. Inwestując w tego typu instrument, trzeba mieć świadomość, że takie firmy zarabiają na uzależnieniach od alkoholu, papierosów czy hazardu.

ETF nie jest zbyt popularny. Jego aktywa pod zarządzaniem wynoszą zaledwie 9,5 mln $. Roczna opłata za zarządzanie wynosi 0,99%. Jest to więc bardzo dużo.

Innym przykładem jest B.A.D ETF. Inwestuje on po równo w spółki z branży zakładów bukmacherskich, producentów alkoholu i leków. Jak widać 2/3 funduszu jest ulokowane w „sin stock”. ETF również nie jest duży. Jego aktywa pod zarządzaniem nie przekraczają 9 mln $.

---

Inną etyczną zagwozdką jest inwestowanie w czasie wojny. Przeczytasz o tym w naszym artykule: W co inwestować w czasie wojny?

---

Etyczne inwestowanie – podsumowanie

Inwestowanie zrównoważone jest coraz bardziej popularne. Dotyczy to zarówno profesjonalistów jak i inwestorów indywidualnych. Celem inwestowania w oparciu o kryteria ESG jest zachęcenie firm do zwrócenia większej uwagi na odpowiedzialny rozwój. Ma to przyczynić się do ochrony środowiska i zapewnić lepszy rozwój społeczny.

Oczywiście należy pamiętać, że firmy mogą starać się dokonać tak zwanego greenwaschingu, czyli udawania troski o środowisko czy kwestie społeczne. Z upływem lat scoringi ESG stają się coraz bardziej szczegółowe, co pozwala inwestorom na dokonywanie bardziej świadomych wyborów inwestycyjnych. Jednak jak zawsze znajdują się osoby, które chcą działać „pod prąd”. Przykładem mogą być inwestycje w spółki grzeszne (sin stock), które zarabiają również na nałogach swoich klientów.

---

A Wy co myślicie o idei ESG i etycznym inwestowaniu? To ruch, który uratuje świat czy ekościema? Podzielcie się swoim zdaniem w komentarzach!

---