Franczyza – co to jest, jak działa i czy się opłaca?

Jednym z najpopularniejszych sposobów na prowadzenie działalności gospodarczej jest posiadanie lokalu należącego do sieci znanej marki. To właśnie dzięki temu otaczają one nas w tak wielu miejscach, wyrastając niczym grzyby po deszczu. Jakie są realia takich biznesów? Sprawdzamy, co powinna zawierać umowa franczyzowa, na co zwracać uwagę i o jakich zasadach franczyzy szczególnie warto pamiętać.

Co to jest franczyza?

Franczyza to rodzaj działalności gospodarczej, w której sprzedaż towarów lub usług oparta jest na stałej współpracy pomiędzy dwoma niezależnymi przedsiębiorstwami. Jedna strona decyduje się udostępnić posiadany lub wynajmowany lokal, by następnie dostosować go do wytycznych tzw. franczyzodawcy.

Strona ta ma potem obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z odgórnie określonymi wymaganiami, które mogą ulegać korekcie lub zmianie. W zamian – franczyzodawca udostępnia prawa do znaku towarowego, zapewnia wsparcie związane z odpowiednim wystrojem i wreszcie pozwala pozyskać odpowiedni towar.

Istota systemu polega na współpracy, która w dłuższej perspektywie ma przynosić obopólne korzyści. Franczyzobiorca ma stały dopływ klientów i prowizję oraz część zysku netto do własnej dyspozycji. Franczyzodawca zwiększa z kolei swoją sieć usług i czerpie z tego zyski bez bezpośredniego zaangażowania w prowadzenie danej placówki.

Franczyza to słowo, które niekiedy może być mylone z blisko spokrewnionym wyrazem “franszyza”. Nie powinny one być stosowane zamiennie, gdyż franszyza to coś zgoła odmiennego. Nie tylko nie dotyczy ona tematyki gospodarczej i biznesowej, lecz bardziej uniwersalnego kontekstu, ale i nie jest umową, a tylko częścią szerszego porozumienia. Franszyzą nazywany jest tzw. udział własny w umowie ubezpieczeniowej, która zawierana jest na dowolny cel. Zainteresowani dzięki takiemu mechanizmowi obniżają miesięczną składkę, a w zamian biorą na siebie konieczność poniesienia kosztu szkody do pewnej wartości.

Jakie są rodzaje franczyzy?

Franczyza to koncepcja, która może być realizowana na różne sposoby. Taka forma współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi stosowana jest nie tylko w wielu branżach, ale i odbywa się na zróżnicowanych warunkach oraz postanowieniach. W ten sposób, wyróżnić można kilka najpopularniejszych rodzajów franczyzy.

Franczyza według rodzaju działalności

• Franczyza dystrybucyjna
  Nazywana inaczej handlową, polega na udostępnieniu przez firmę pełnego pakietu franczyzowego obejmującego zarówno techniki sprzedaży, jak i towar oraz “know how”. Mechanizm ten z powodzeniem działa w branżach polegających na handlu gotowymi produktami: od spożywczej, po technologiczną, farmaceutyczną czy stacje paliw. Opiera się on na stałej pomocy handlowej.
• Franczyza usługowa
  Jej zasady działają podobnie jak w przypadku franczyzy dystrybucyjnej, jednak funkcjonuje ona w innym sektorze rynku – usługowym. Franczyzodawcą zobowiązuje się przekazać wszelką wiedzę, oprawę wizualną czy techniki sprzedaży przy takich typach działalności jak: gastronomia, turystyka, kosmetyka, finanse czy edukacja.

Franczyza według organizacji systemu

• Franczyza bezpośrednia
  Kolejnym sposobem na scharakteryzowanie franczyzy jest zależność pomiędzy obsługującym, a zlecającym franczyzę. W układzie bezpośrednim, przedsiębiorca zawiera umowę prosto z franczyzodawcą. Obie strony przyjmują tutaj należne postanowienia, obowiązując się do ich realizacji w toku współpracy biznesowej.
• Franczyza wielokrotna
  Mechanizm, który w Polsce szczególnie spopularyzował się w sektorze barów szybkiej obsługi typu fast-food. Polega on na okoliczności, w której korporacja prowadzi współpracę z przedsiębiorcą posiadającym więcej niż jedną placówkę działającą na zasadzie franczyzy, niekiedy działając jak sieć i samemu rekrutując chętnych do kooperacji. Czasami korporacja upoważnia indywidualnego franczyzobiorcę do wyłączności na prowadzenie usług w danym regionie lub kraju – wówczas jest to tzw. masterfranczyza.
• Przedstawicielstwo regionalne
  Jest to rodzaj współpracy na zasadzie franczyzy, w której osoba decyduje się na działanie w danym regionie w imieniu głównej firmy, aby szukać dla niej partnerów do współpracy. Przedstawiciel regionalny nie zawiera bezpośrednio umów, a jedynie nakierowuje zainteresowanych przedsiębiorców do podjęcia się współpracy z prezentowaną firmą.

Franczyza według przekazywanych wytycznych dla franczyzobiorcy

• Franczyza dystrybucji produktu
  W przypadku takiego rozróżnienia typów franczyzy, mówimy o sposobie przekazywania firmie niezbędnych informacji do prowadzenia działalności gospodarczej. Dystrybucja produktu obejmuje bezpośrednie dostawy asortymentu oraz zapewnienie pełnej listy towarów, jakie należy uwzględnić w portfolio sprzedaży.
• Franczyza koncepcji działalności
  W takim modelu franczyzy firma dostarcza przedsiębiorcy cały “know how”, polegający nie tylko na dostawie produktów. Franczyzodawca zapewnia także wytyczne dotyczące oprawy wizualnej, aranżacji przestrzeni, sposobów promocji i marketingu, a także ubioru usługi oraz metod obsługi klientów.

Jakie firmy oferują franczyzę w Polsce?

Franczyza to model biznesowy, który zyskuje w Polsce systematycznie na popularności. W czasie gdy w latach dwutysięcznych w całym kraju działało tak średnio mniej niż 400 firm, to po 2014 roku ich liczba przekroczyła 1000 i stale rośnie.

Branże, w których przedsiębiorcy funkcjonują na zasadzie franczyzy, są bardziej liczne, niż może się wydawać. Działają tak placówki ze znanymi szyldami nie tylko w dużych miastach, ale i mniejszych miejscowościach, a nawet w obszarach pozamiejskich i słabo zurbanizowanych. Najpopularniejsze firmy, które oferują franczyzę w Polsce, to przedstawiciele poniższych sektorów.

• Handel (np. sklepy spożywcze, drogerie, sklepy branżowe). Np. Żabka, Auchan, Lewiatan.
• Gastronomia (np. restauracje, bary fast-food, lodziarnie, cukiernie, pączkarnie). Np. McDonald’s, Pizza Hut, Da Grasso.
• Stacje paliw (np. samoobsługowe, jak i z punktami gastronomiczno-handlowymi). Np. Orlen, Moya.

Co zawiera umowa franczyzy?

Umowa franczyzy to dokument, który podpisywany jest przez dwie strony zainteresowane podjęciem się współpracy: franczyzodawcą oraz franczyzobiorcą. Dokument powinien zostać tak skonstruowany, aby uwzględniać wszelkie szczegóły prowadzenia współpracy. Co powinien zawierać taki dokument?

• Nazwa oraz dane prawne na temat obu stron umowy jak m.in. numer KRS czy adres.
• Zobowiązania franczyzodawcy: stopień, w jakim ma on przekazywać informacje oraz towar niezbędny do prowadzenia działalności.
• Obowiązki franczyzobiorcy: wytyczne, w jakich musi on funkcjonować, aby wypełniać postanowienia i nie podlegać np. karom umownym za łamanie postanowień.
• Koszty: umowa powinna zawierać też zasady rozliczania się, prowizje na rzecz franczyzodawcy, opłaty franczyzowe i wreszcie sposób, w jaki obliczany jest zysk przedsiębiorcy.
• Kary: za złamanie postanowień zawartej umowy przewidziane są kary, których rodzaj oraz sposób naliczania określany jest w umowie. Może to być np. procent od zysku lub odebranie prawa do posługiwania się marką, czyli de facto zerwanie umowy.

Sprawdź: Kredyty dla firm – ranking

Jak zostać franczyzobiorcą?

Aby zostać franczyzobiorcą, niezbędne jest posiadanie tzw. pakietu franczyzowego. Przewiduje on licencję na posługiwanie się znakiem towarowym, marką, oprawą graficzną, materiałami marketingowymi, strojami pracowników i określonym rodzajem towaru sprzedawanym w lokalu. Aby stać się franczyzobiorcą, wystarczy zazwyczaj skontaktowanie się z odpowiednim działem firmy świadczącej takie usługi lub agentem, który pozyskuje klientów. Warto pamiętać, że nim podpiszemy umowę, poszczególnym franczyzobiorcom zależeć będzie na selekcji kandydatów i wnikliwej analizie np. możliwości finansowych oraz lokalizacji biznesu.

Jak założyć własną franczyzę?

Franczyza to model biznesowy przeznaczony bez wątpienia dla graczy o ugruntowanej pozycji rynkowej, optymalnej rozpoznawalności wśród klientów i specjalizujących się w popularnych usługach. Aby zostać franczyzą, należy wziąć jeszcze pod uwagę kilka kluczowych czynników.

• Skala zysku, jaki może wygenerować zwiększenie obszaru działalności.
• Koszty związane ze współpracą z franczyzobiorcami, wynikające m.in. z audytowania i kontroli działania poszczególnych placówek.
• Sposoby oraz łatwość pozyskania partnerów do współpracy.
• Metody pozyskiwania franczyzobiorców.

-> Polecamy: Co to jest faktoring?

Zalety i wady franczyzy

Zalety prowadzenia działalności franczyzowej

• Funkcjonowanie pod skrzydłami dużej korporacji, która zapewnia kompleksowe wsparcie.
• Zamiast promocji własnej marki wykorzystujemy znany i ceniony znak handlowy.
• Rozpoznawalność marki ułatwia znalezienie klientów.
• Znajdując powodzenie wśród klientów, franczyza może przynosić obiecujące zyski.

Wady franczyzy

• Franczyza to ryzykowny model biznesowy, który może generować niewielkie zyski przez ogromny udział kosztów w miesięcznych obrotach.
• Wielu franczyzodawców przyjmuje model biznesowy, w którym wszelkie trudności i koszty przerzuca na franczyzobiorców, stawiając wyśrubowane wymagania.
• Przy dużej konkurencji, każdy miesiąc działalności to walka o rentowność i w dłuższej perspektywie trudne może być osiągnięcie oczekiwanego progu zysków.

Czy franczyza się opłaca?

Franczyza to system sprzedaży towarów, który zdecydowanie nie jest rozwiązaniem dla każdego. Choć firmy oferujące współpracę na takich zasadach stosują różne metody na promocję, tak warto pamiętać, że poza korzyściami finansowymi – każda franczyza wymaga dużych nakładów czasu i pracy. Na początek niezbędny jest kapitał na wynajęcie lub kupno lokalu, a następnie – środki na kupno pierwszych partii towaru oraz elementów wystroju.

Kluczowy jest okres przejściowy, w którym przedsiębiorca sam musi sprawdzić, jak dużym powodzeniem cieszy się jego placówka, czy nie generuje strat przez np. nadmiar niesprzedanego towaru i czy nie są zgłaszane obiekcje ze strony franczyzodawcy. O opłacalności franczyzy w dłuższej perspektywie przesądzą poniższe czynniki.

• Lokalizacja franczyzy.
• Odpowiednia promocja i docieranie do potencjalnych klientów.
• Konkurencja ze strony podobnych placówek lub innych franczyz tej samej firmy.

Przeczytaj także: Czym jest startup? W krainie wpadek i unicornów