Bankowość to jeden z podstawowych filarów potężnego i wszechobecnego świata finansów. Sektor ten to machina, wpływająca na codzienne życie miliardów ludzi – to w bankach przechowujemy swoje oszczędności, to one wydają karty płatnicze, to one mają wpływ na sytuację gospodarczą i nie tylko. Czy do tej tajemniczo brzmiącej sfery można uzyskać bilet wstępu, mając na nią aktywny wpływ? Podpowiadamy, jak założyć bank, z jakimi procedurami się to wiąże i wreszcie – ile to kosztuje?
- Jak założyć bank – czy to możliwe?
- Po pierwsze – ile osób potrzeba do założenia banku i jakie trzeba posiadać ku temu kompetencje?
- Po drugie – wniesienie odpowiedniej kwoty wkładu własnego
- Po trzecie – wymogi dotyczące lokalu i wyposażenia
- Po czwarte – uzyskanie licencji bankowej
- Jak założyć bank – jakie inne wyzwania czekają przed bankiem?
Spośród otaczających nas usług nie brakuje takich, które aktywnie wpływają na codzienne życie niemal każdego i każdej z nas. Do tego grona należy sektor finansowy, którego obecność można odczuć w dowolnej dziedzinie życia. To dzięki stale rozwijającym się usługom bankowym korzystanie ze swoich środków pieniężnych bez pośrednictwa banków jest dziś co prawda możliwe, ale bardzo krępuje swobodę. To na bankowych kontach przechowujemy dziś swoje oszczędności, to dzięki nim opłacamy bieżące potrzeby i otrzymujemy pensję.
Na banki zazwyczaj patrzymy jako konsumenci, czyli osoby korzystające ze świadczonych przez nie usług. Wiele osób traktuje banki jako wszechmocne, abstrakcyjne i istniejące gdzieś poza nami wielkie machiny. Nie do końca jest jasne jak powstają, kto zajmuje się ich zakładaniem, jak budują swoją pozycję i niekiedy – kiedy znikają na skutek fuzji, przejęć itd. Nie brakuje jednak i tych, których ciekawi jak założyć bank i czy wkroczenie do tej branży jest realne?
Jak założyć bank – czy to możliwe?
Założenie banku to proces kosztowny, rozbudowany pod kątem procedur i obciążony dedykowanymi przepisami, które tworzy prawo bankowe. Dysponując odpowiednim zapleczem kadrowym i finansowym, a także choćby pobieżną wiedzą o funkcjonowaniu sektora bankowego, założenie banku i wkroczenie do tej bardzo konkurencyjnej branży jest jak najbardziej możliwe. W tym poradniku rozkładamy na czynniki pierwsze wszystkie aspekty, które należy mieć na uwadze przy procedurze zakładania banku.
Po pierwsze – ile osób potrzeba do założenia banku i jakie trzeba posiadać ku temu kompetencje?
Nadrzędną informacją w tej dziedzinie jest liczba osób potrzebnych do założenia banku. Nie jest niestety możliwe zrobienie tego samemu – w zależności od rodzaju spółki, jaka na potrzeby utworzenia banku zostanie zarejestrowana, konieczne jest zebranie odpowiedniego grona założycieli. W przypadku banku komercyjnego, takiego jak np. Bank Millenium, konieczne będzie co najmniej 3 założycieli. W przypadku banku spółdzielczego, takiego jak np. SKOK Stefczyka, do utworzenia niezbędne będzie nie mniej niż 10 osób.
To jednak nie wszystko – prawo bankowe określa w rozbudowany sposób kompleksowe wymagania, jakie spełnić muszą osoby chcące utworzyć i zarządzać bankiem. Oto wybrane zapisy z dedykowanego tej kwestii artykułu 221 .
- Członkowie zarządu muszą mieć wiedzę, kompetencje oraz doświadczenie, które są niezbędne do pełnionych w banku funkcji. Muszą dać też rękojmię należytego wypełniania obowiązków.
- Osoba wchodząca w skład rady nadzorczej nie może jednocześnie pełnić jednej funkcji członka zarządu i dwóch w radzie nadzorczej lub czterech funkcji członka rady nadzorczej.
- W celu przejścia odpowiedniego szkolenia do właściwego sprawowania funkcji w banku, konieczne jest zapewnienie przez bank środków finansowych.
Po drugie – wniesienie odpowiedniej kwoty wkładu własnego
Jak podaje Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) na swojej stronie internetowej, powołując się na prawo bankowe2, podczas zakładania banku niezbędne jest wniesienie odpowiedniej wysokości kapitału zakładowego.
- Musi on wynieść co najmniej 5 milionów euro.
- Kapitał zakładowy musi zostać wniesiony przez członków w formie gotówkowej.
- Należy go wpłacić w polskiej walucie na polski rachunek bankowy, co oznacza, że wysokość wkładu będzie się różnić w zależności od bieżącego kursu waluty euro.
- Pokrycie kapitału zakładowego powinno mieć miejsce przed wpisaniem banku do właściwego rejestru.
- Część kapitału zakładowego, nie więcej niż 15%, może zostać wniesiona w formie niepieniężnej (np. nieruchomość). Prawo bankowe zastrzega jednak, że jest to dopuszczone tylko wtedy, gdy niepieniężna część kapitału jest bezpośrednio potrzebna do prowadzenia działalności bankowej.
Po trzecie – wymogi dotyczące lokalu i wyposażenia
W artykule 30. Prawa bankowego można poznać także wymagania, jakie należy spełnić w sprawie wymogów funkcjonowania banku pod kątem technicznym3.
- Bank musi posiadać szczegółowo przygotowane pomieszczenie do przechowywania środków pieniężnych pod kątem bezpieczeństwa.
- Każdy bank musi też korzystać z usług odpowiednich dla tego typu działalności systemów teleinformatycznych.
- Bank musi być też wyposażony w odpowiednie urządzenia biurowe oraz zestawy narzędzi pozwalające na odpowiednie wypełnianie wszystkich niezbędnych procedur.
Po czwarte – uzyskanie licencji bankowej
Warto pamiętać, że pod względem wyżej wskazanych parametrów, KNF dokonuje wnikliwej weryfikacji zgodności stanu faktycznego z wymogami. Artykuł 37. Prawa bankowego dopuszcza odmowę wydania zezwolenia na utworzenie banku i prowadzenie tego typu działalności4 . Bezpośrednimi przyczynami mogą być poniższe przypadki.
- Stwierdzenie przez KNF, że bank naruszałby dowolne przepisy prawa.
- Ocenienie, że bank naruszałby swoją działalnością interesy klientów lub nie gwarantowałby bezpieczeństwa przechowywanych w nim środków klientów.
- Uznanie, że sprawowanie należytej kontroli bankiem będzie niemożliwe z powodu określonego miejsca rejestracji banku.
W przeciwnym wypadku, tj. spełniając wszystkie niezbędne warunki i uzyskując pozytywną „recenzję” od Komisji Nadzoru Finansowego – nowy bank uzyskuje zezwolenie na działalność, a co za tym idzie może legalnie funkcjonować, rozwijać swoją obecność na rynku i rozpocząć obsługę pierwszych klientów.
Jak założyć bank – jakie inne wyzwania czekają przed bankiem?
Znając już podstawowe warunki, jakie spełnić musi każda osoba chętna założyć bank i wkroczyć do tego sektora rynku finansowego, warto jeszcze scharakteryzować największe wyzwania. Samo założenie banku, legalizacja jego statusu i spełnienie wszystkich prawnych wymogów pozwalających na funkcjonowanie takiego podmiotu to wierzchołek góry lodowej. Przed nowym bankiem czeka bowiem szereg wyzwań. Na co warto się przygotować?
Promocja marki
Bank to marka, która wkracza do sektora rządzonego rynkowymi prawami. Co za tym idzie, niezbędne jest przygotowanie kompleksowej taktyki związanej ze stworzeniem nazwy, loga i promocji. Nie bez powodu w telewizyjnych blokach reklamowych, a także kampaniach widocznych na billboardach, w internecie czy prasie, tak często natykamy się na promocje banków. To podstawowy sposób na docieranie do zainteresowanych osób, promowanie i utrwalanie nazwy w społecznej świadomości i wreszcie metoda na pozyskiwanie nowych klientów. Co za tym idzie, działania marketingowe szczególnie w początkowym okresie funkcjonowania banku wymagają wydzielenia odpowiedniej części budżetu.
Kształtowanie oferty i konkurencja
Duże i obiecujące perspektywy, jakie otwiera sektor bankowy, dobrze obrazują statystki z ostatnich lat. W ostatnim kwartale 2017 roku odnotowano 43 miliony klientów detalicznych – z czego najwięcej PKO BP (9 milionów) i Bank Pekao (5 milionów)5 . W pierwszym kwartale 2019 roku liczba ta wzrosła już do 48,6 milionów klientów w skali kraju, z czego dwójce liderów przypadło odpowiednio 10,7 miliona (PKO BP) i 5,6 milionów (Pekao)6 . Pokazuje to, do jak dużego grona klientów uzyskuje się dostęp działając jako bank.
Podane wyżej liczby dotyczą jednak największych z największych – a aby im dorównać lub choćby próbować odebrać część klientów, trzeba być świadomym rozmiarów konkurencji. Na koniec 2016 roku działało w Polsce 621 podmiotów prowadzących działalność bankową, z czego 36 to banki komercyjne i 558 – banki spółdzielcze7 . Banki komercyjne, które zazwyczaj bierzemy pod uwagę domyślnie jako synonim słowa „bank”, to zatem stosunkowo wąskie grono – bo i konkurencja oraz wymogi, aby się utrzymać w tej branży są bardzo wysokie.
Fuzje i przejęcia
Sektor bankowy należy też do jednego z najdynamiczniej się zmieniających pod kątem układu sił. Regularnie portale branżowe, a nawet i ogólnopolskie media obiegają doniesienia o przetasowaniach pod postacią np. fuzji. Większe banki przejmują mniejsze, giganci łączą siły, aby umocnić pozycję, a jeszcze inne – zmieniają swoją nazwę. W ciągu ostatnich 20 lat, od początku 2000 roku, odnotowano ponad 50 różnych zmian na rynku banków. Oto przykładowe procesy, które z pewnością choć część z nas odczuła na własnej skórze8 .
- 2010 rok – Fortis Bank zmienia nazwę na BNP Paribas Bank Polska.
- 2015 rok – Alior Bank przejmuje Meritum Bank.
- 2018 rok – Bank Zachodni WBK zmienia nazwę na Santander Bank Polska.
- 2019 rok – Bank Millenium przejmuje Eurobank.
Jak widać, sektor banków komercyjnych to tętniący życiem organizm, który podlega nieustannym zmianom. Warto być świadomym, że to jeden z czynników stanowiący o niestabilności tej branży. O drugim czynniku, którzy też może mieć na to istotny wpływ, piszemy poniżej.
Tendencje na rynku finansowym
Rynek bankowy pozostaje pod ścisłą kontrolą państwa i przepisów kreowanych przez władzę ustawodawczą. Poza podstawowym aktem prawnym, takim jak prawo bankowe, nie sposób nie wspomnieć jeszcze o np. ustawie o kredycie konsumenckim, która określa zasady związane z podstawowym produktem bankowym – kredytami. Istotne znaczenie ma też np. stosunkowo młoda, bo uchwalona przez parlament w 2006 roku, ustawa o nadzorze nad sektorem finansowym. Wszystkie akty prawne, które regulują banki, można poznać na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego – jest ich niemal 209 .
To jednak nie wszystko. W kwestii prawnych ram, w których funkcjonuje sektor bankowy, duże znaczenie mają też stopy procentowe. W zależności od koniunktury gospodarczej i analizy różnych czynników wpływających na lokalną ekonomię, Narodowy Bank Polski – jako organ kompetentny do ustalania wysokości tych parametrów – może je obniżyć lub podwyższyć.
Stopy procentowe nie zmieniały się przez całe 5 lat – od marca 2015 do marca 2020 roku. Zawirowania na rynku spowodowane epidemią koronawirusa wpłynęły jednak na decyzję NBP o obniżeniu stóp z 1,5% do 1,00%. Stało się to 17 marca12. Tak niskie stopy procentowe przekładały się przez lata na rosnącą popularność choćby kredytów hipotecznych – w czerwcu 2019 roku zaciągnięto o 9,5% więcej kredytów na mieszkanie niż przed rokiem11.
Zawsze jednak warto pamiętać o tym, że w razie potencjalnego wzrostu stóp procentowych, koszty kredytów pozwalających głównie na finansowanie zakupów nieruchomości (dzięki kredytom hipotecznym), mogą oznaczać spadek potencjalnego grona konsumentów zdolnych do zaciągnięcia kredytu. Może to też utrudnić niektórym spłatę już zaciągniętych zobowiązań. Wszystkie te czynniki odbijają się na kondycji sektora bankowego i wliczają się w ryzyko prowadzenia tego typu działalności.
Jak założyć bank? Podsumowanie
Pora na podsumowanie niniejszego poradnika. Jak widać, założenie banku to kosztowne przedsięwzięcie, wymagające spełnienia nie tylko stosunkowo rozbudowanych procedur, jak i przygotowania odpowiednio wysokiego wkładu finansowego i zebrania zaufanych współpracowników gotowych wdrożyć nasze przedsięwzięcie. Podsumujmy najważniejsze kwestie niezbędne do założenia banku.
- Do założenia banku komercyjnego konieczne są co najmniej 3 osoby, z kolei banku spółdzielczego – nie mniej niż 10 osób.
- Niezbędne jest przygotowanie kapitału założycielskiego wynoszącego 5 milionów euro, który wpłacić należy w polskiej walucie.
- Bank musi być obsługiwany przez odpowiedni system teleinformatyczny i posiadać na wyposażeniu wszystkie niezbędne narzędzia do prowadzenia codziennej działalności i związanych z tym procedur.
- To, czy dana inicjatywa otrzyma licencję na legalne działanie, określa Komisja Nadzoru Finansowego, która po dokładnym skontrolowaniu stanu faktycznego na podstawie przepisów głównie Prawa bankowego, wydaje decyzję. Odmowa następuje w przypadku niewypełnienia koniecznych warunków.
Nie ulega wątpliwości, że w porównaniu do np. założenia firmy pożyczkowej utworzenie banku jest ściślej uregulowane przez dedykowane przepisy – czyli cytowane w tekście wielokrotnie Prawo Bankowe. Co za tym idzie, jest kosztowniejsze i bardziej czasochłonne.
Źródła:
1. https://www.lexlege.pl/prawo-bankowe/art-22aa/
2. https://www.knf.gov.pl/dla_rynku/procesy_licencyjne/bankowy/banki/wymagania_obowiazujace_przy_tworzeniu_banku/kapital_zalozycielski
3. https://www.arslege.pl/warunki-utworzenia-banku/k20/a12082/
4. https://www.lexlege.pl/prawo-bankowe/art-37/
5. https://prnews.pl/polska-bankowosc-liczbach-iv-kw-2017-434654
6. https://prnews.pl/polska-bankowosc-w-liczbach-i-kw-2019-raport-443888
7. https://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_bank%C3%B3w_dzia%C5%82aj%C4%85cych_w_Polsce
8. https://www.bankier.pl/wiadomosc/Tak-znikaly-banki-Ktory-nastepny-Fuzje-i-przejecia-w-sektorze-7641667.html
9. https://www.knf.gov.pl/dla_rynku/regulacje_i_praktyka/regulacje_prawne/akty_prawne_sektora_bankowego
11. https://media.bik.pl/informacje-prasowe/453158/newsletter-kredytowy-bik-najnowsze-dane-o-sprzedazy-kredytow-w-polsce-2019-07-25
12. https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/wiadomosci_2020/rpp_2020_03_17.html