Likwidacja WIBOR – co wiemy o WIRON?

Likwidacja wskaźnika WIBOR® jest już pewna. Wiemy też, że zostanie on zastąpiony inną stawką – WIRON. Zmiany w ofertach kredytowych zaczęły następować już 1 stycznia 2023 roku. Jednak na całkowite usunięcie WIBOR® musimy jeszcze chwilę poczekać.

Zmiana wskaźników referencyjnych z WIBOR® na WIRON wcale nie była taka oczywista, jakby się mogło wydawać. Po tym, jak premier Mateusz Morawiecki zapowiedział likwidację tego pierwszego, ekonomiści zaczęli spekulować, jaka stawka mogłaby zająć jego miejsce. Nowy parametr miał być przede wszystkim przejrzysty. Właśnie dlatego brano pod uwagę m.in. takie wskaźniki jak: POLONIA, WIRD czy WIRF. Ostatecznie wybrano stawkę WIRD, której następnie zmieniono nazwę na WIRON.

Dlaczego WIBOR® zostanie zastąpiony innym wskaźnikiem?

Coraz częściej pojawiały się głosy, że wskaźnik WIBOR® nie odzwierciedla realiów gospodarczych i dodatkowo – nie uwzględnia prawdziwej wartości pieniądza na rynku. Gdyby tego było mało – okazuje się mało korzystny dla kredytobiorców, którzy zwłaszcza w czasie inflacji i wysokich stóp procentowych – dokładnie patrzą na wysokość spłacanych rat. Najczęściej stosowane wskaźniki, takie jak: WIBOR 3M czy WIBOR 6M, opierają się jedynie na danych deklaratywnych, a nie na faktycznie wykonywanych przez bank transakcjach. Likwidacja stawki WIBOR® jest dodatkowo częścią rządowego planu wsparcia kredytobiorców i ma pomóc wszystkim, których dotknęła podwyżka stóp procentowych.

W tym wszystkim nie można jednak zapominać o najważniejszym. Geneza likwidacji stawki WIBOR® jest długa i wynika z wielu przesłanek, co doskonale ukazuje raport Deloitte Polska: Reforma IBOR Konsekwencje prawne. Wpływ reformy IBOR na aspekty prawne związane ze stosowaniem w umowach wskaźników referencyjnych.

Według zamieszczonych danych, największym problemem WIBOR-u okazały się:

• występujące nieprawidłowości i nadużycia (brak właściwego nadzoru),
• brak jednolitych ram prawnych dotyczących procesów opracowywania wskaźników,
• niedokładność, która ma duży wpływ na funkcjonowanie rynku i może narażać konsumentów oraz inwestorów na straty ¹.

Jakie wady ma wskaźnik WIBOR®?

Likwidacja stawki WIBOR® jest również następstwem wielu wad, które reprezentował ten wskaźnik. Oto, niektóre z nich:

• Zmienność – WIBOR® może zmieniać się niemal codziennie, co może potęgować trudności w prognozowaniu i planowaniu. Dodatkowo jest nieodpowiedni dla inwestycji krótkoterminowych.
• Brak standaryzacji – wskaźnik ten nie jest standaryzowany na poziomie międzynarodowym. Co więcej – nie może być porównywany z innymi wskaźnikami stóp procentowych na świecie.
• Wadliwość – wskaźnik WIBOR® opiera się jedynie na danych deklaratywnych i obliczany jest jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania deklarowanych przez największe polskie banki ².
• Nieadekwatność – parametr nie jest odpowiedni w stosunku do źródeł finansowania akcji kredytowych.

Likwidacja wskaźnika WIBOR® – geneza

Na rynkach zagranicznych już od dawna mogliśmy obserwować działania, które miały za zadanie wprowadzić alternatywę dla wskaźników typu IBOR (do tej grupy należy też wspomniany wcześniej WIBOR®). Te jednoznacznie wynikały z zaleceń IOSCO (Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych) oraz FSB (Rady Stabilności Finansowej), które w przypadku UE zostały zmienione w rozporządzenie BMR. Dokument ten obowiązuje wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej i określa zasady opracowywania wskaźników referencyjnych. Z rozporządzenia jasno wynika, że administrator musi zagwarantować, że wskaźnik oddaje w sposób rzetelny ekonomiczną rzeczywistość.

Czym jest wskaźnik WIRON?

Indeks WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight) to indeks transakcyjny obliczany na podstawie rzeczywiście wykonanych depozytowych transakcji jednodniowych (tzw. overnight). Wskaźnik ten ukazuje koszt pozyskania przez banki finansowania w obrębie rynku hurtowego, obejmując jednocześnie: banki, instytucje pozabankowe i duże przedsiębiorstwa.

Indeks WIRON od 2 grudnia 2022 roku stał się kluczowym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej. To oznacza, że będzie stosowany nie tylko przy tworzeniu umów kredytowych, ale również innych instrumentach finansowych w tym – papierów dłużnych czy instrumentów pochodnych. 

Kto ustala stawkę WIRON?

Administrator wskaźnika – GPW Benchmark (spółka zależna od Giełdy Papierów Wartościowych) wylicza WIRON na podstawie szerokiego zakresu transakcji, nie tylko tych międzybankowych ³. Indeks ten ustala się jako średnią stopę procentową, ważoną wolumenem, obliczaną na podstawie zbioru transakcji z danego dnia poddanego korekcie dwustronnej, polegającej na odrzuceniu wartości skrajnych. Na podstawie zbioru transakcji rozkładu stóp, jaki pozostał po korekcie, wylicza się średnią stopę procentową ważoną wolumenem ⁴.

Jakie obowiązki ma administrator wskaźnika referencyjnego? Przede wszystkim sprawuje on kontrolę nad jego opracowywaniem. To oznacza, że gromadzi i analizuje dane wejściowe, wyznacza wskaźnik przez zastosowanie specjalnego wzoru oraz publikuje go wraz z oświadczeniem.

WIBOR a WIRON. Jaka jest różnica pomiędzy tymi indeksami?

Możemy wyróżnić dwie podstawowe różnice występujące pomiędzy tymi indeksami. O czym mowa?

1. Wskaźnik WIRON ma charakter transakcyjny. Podstawą jego wyliczeń jest oprocentowanie depozytów overnight, czyli jednodniowych rzeczywistych transakcji składanych przez duże przedsiębiorstwa oraz instytucje finansowe w bankach. Z kolei WIBOR(R) ustala się na podstawie tzw. kaskady danych. Jej pierwszym stopniem są rzeczywiste transakcje pomiędzy bankami. W przypadku braku takich danych, uwzględnia się transakcje, które bank przeprowadził z innymi podmiotami finansowymi. Jeśli jednak bank nie posiada danych z pierwszego i drugiego stopnia kaskady – może skorzystać z tzw. oceny eksperckiej. 
2. WIRON skupia się na danych historycznych i nie próbuje przewidywać przyszłości. 

Czy rata kredytu spadnie, jeśli WIRON zastąpi WIBOR®? 

Najczęściej pojawiającym się pytaniem jest to: czy rata kredytu spadnie, jeśli WIRON zastąpi WIBOR®. Aby jednak móc odpowiedzieć na nie z pełną odpowiedzialnością, przeprowadziłam symulację przykładowego kredytu hipotecznego na kwotę 400 tys. złotych, z okresem spłaty wynoszącym 30 lat. Wnioski przedstawiłam w poniższej tabeli. 

Dane dotyczące wskaźników, aktualne na 31 stycznia 2023 r. 

	Kredyt hipoteczny oparty na wskaźniku WIBOR® 3M	Kredyt hipoteczny oparty na wskaźniku WIBOR® 6M	Kredyt hipoteczny oparty na wskaźniku WIRON 1M*
Wysokość wskaźnika	6,95%	6,99%	6,86%
Oprocentowanie kredytu (marża banku 2% + wskaźnik)	8,95%	8,99%	8,86%
Wysokość spłacanej raty	3 204,11 zł	3 215,61 zł	3 178,28 zł

*Do tworzenia symulacji został użyty wskaźnik WIRON 1M, a nie 3M lub 6M. Wynika to z projektu rekomendacji Narodowej Grupy Roboczej ds. reformy wskaźników referencyjnych, zgodnie z którym rekomenduje się używanie wskaźnika WIRON 1M dla kredytów z oprocentowaniem zmiennym.

Jak wynika z powyższych danych, zastąpienie WIBOR-u indeksem WIRON sprawi, że osoba spłacająca kredyt hipoteczny może liczyć na comiesięczne oszczędności w wysokości:

• 25,83 zł w przypadku wskaźnika 3-miesięcznego, 
• 37,33 zł w przypadku wskaźnika 6-miesięcznego. 

Ile wynosi wskaźnik WIRON? Aktualna stawka

Według danych opublikowanych przez GPW Benchmark, 30 stycznia 2023 roku WIRON wynosił 5,791%. 

• WIRON 1M – 5,79563%, 
• WIRON 3M – 6,03901%
• WIRON 6M – 6,19633% 

Jak zmieniał się wskaźnik 1M, 3M i 6M od początku 2023 roku?

	WIRON 1M	WIRON 3M	WIRON 6M
2023-01-02	5.90629	6.17844	6.22560
2023-01-03	5.89396	6.17181	6.22254
2023-01-04	5.89068	6.16616	6.22425
2023-01-05	5.85194	6.15843	6.22476
2023-01-09	5.85563	6.14985	6.22917
2023-01-10	5.85436	6.14110	6.22777
2023-01-11	5.84880	6.13388	6.22404
2023-01-12	5.84098	6.12808	6.22319
2023-01-13	5.83664	6.12152	6.22183
2023-01-16	5.81017	6.10741	6.21608
2023-01-17	5.81614	6.09590	6.21578
2023-01-18	5.82188	6.09068	6.21432
2023-01-19	5.80174	6.08453	6.21373
2023-01-20	5.79811	6.07965	6.21246
2023-01-23	5.78476	6.06997	6.20763
2023-01-24	5.79071	6.06157	6.20723
2023-01-25	5.78762	6.05593	6.20385
2023-01-26	5.78838	6.05257	6.20059
2023-01-27	5.78822	6.05133	6.20020

 Kiedy i jak nastąpi zamiana WIBOR® na WIRON?

Zgodnie z założeniami wypracowanymi przez Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych, zaprzestanie publikacji WIBOR-u ma nastąpić dopiero w 2025 roku. Zanim to jednak nastąpi, banki od 1 stycznia 2023 roku mogą już oferować swoim klientom kredyty bazujące na wskaźniku WIRON (równolegle ze stawką WIBOR®).

Proces reformy wskaźników referencyjnych składa się z 4 faz:

1. Rok 2022 – faza przygotowawcza. W tym czasie została podjęta decyzja o tym, że WIRON zastąpi WIBOR®.
2. Rok 2023 – faza wprowadzenia. Banki mogą stosować WIRON w przypadku nowych umów kredytowych, ale nie muszą jeszcze rezygnować z WIBOR-u. 
3. Rok 2024 – faza wyprowadzania. Od 2024 roku instytucje finansowe nie będą mogły już udzielać nowych kredytów z oprocentowaniem opartym na stawce WIBOR®. 
4. Rok 2025 – faza finalizacji. WIBOR® znika z ofert banków. To oznacza, że umowy zawarte na starych zasadach będą musiały zostać zmienione. 

Możliwe, że powyższy harmonogram jeszcze ulegnie zmianie. Dlaczego? Zdaniem ekspertów dwa lata to stosunkowo niewiele czasu na wprowadzenie tak dużych zmian w sposób bezpieczny dla gospodarki. Warto pamiętać bowiem o tym, że WIRON może mieć duży wpływ na wiele kwestii. Jeśli banki będą wykorzystywać go bez dodatkowego zabezpieczenia, wtedy oprocentowanie kredytu spadnie, a co za tym idzie – zmniejszy się wysokość miesięcznej raty i zwiększy zdolność kredytowa wnioskujących. 

---

Źródła:

¹ https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/pl/Documents/Prezentacje-webinary/pl_webinar_08_02_2021_Reforma_IBOR-konsekwencje_prawne.pdf

² https://www.prawo.pl/biznes/czy-umowy-kredytowe-ze-wskaznikiem-wibor-sa-wadliwe,519321.html

³ https://www.bankier.pl/wiadomosc/Co-to-jest-WIRON-Kiedy-zniknie-WIBOR-8458861.html

⁴ https://gpwbenchmark.pl/opisy_indeksow