Pomimo upływu lat, zakup własnych czterech kątów z bieżących środków jest dla wielu z nas czymś nieosiągalnym. Z myślą o takich osobach opracowano program Mieszkanie na Start. Pod tą nazwą kryje się najnowsza odsłona systemu wsparcia, tym razem, polegająca na dopłatach do czynszów. Jakie warunki trzeba spełnić?
Choć posiadanie miejsca do zamieszkania jest jedną z podstawowych ludzkich potrzeb, to droga do tego zazwyczaj nie należy do najprostszych. Wiele osób przez lata wynajmuje kolejne mieszkania, nim będzie w stanie zebrać odpowiednią kwotę do zakupu własnych czterech kątów lub – co najmniej – wkładu własnego do kredytu. Choć kredyty bankowe wydają się dla wielu jedynym skutecznym sposobem do przejścia „na swoje”, to to dla innych stanowią duże wyzwanie.
Zakup mieszkania – coraz większy wydatek
Ceny mieszkań utrzymują się na stosunkowo wysokim poziomie, co dobrze obrazuje indeks urban.one opracowany we współpracy z Pulsem Biznesu1. Wykres średnich cen nieruchomości pokazuje wyraźny wzrost, jaki pojawił się już w 2017 roku – zakup mieszkania w Polsce wymaga coraz większego nakładu finansowego. Sytuacja jest tym trudniejsza, gdy mówimy o dużych miastach, na czele z wojewódzkimi metropoliami. Podobnie do odpowiedników naszych dużych aglomeracji w zachodnich państwach, budzi to silne emocje w społeczeństwie.
W końcu wzrost cen mieszkań oznacza również wyższe kwoty kredytów, o jakie trzeba się ubiegać, by taki zakup sfinansować. By uzyskać kredyt dla młodych na tak kosztowny zakup, trzeba spełniać restrykcyjne warunki określane przez banki. Z jednej strony, są to wymagania związane z weryfikacją historii kredytowej w Biurze Informacji Kredytowej (BIK). Bank sprawdza tam historię spłaty zobowiązań kredytowych i pożyczkowych przez konsumenta, oceniając jego wiarygodność.
To jednak nie wszystko. Dużą przeszkodą dla wielu jest przede wszystkim kryterium dochodowe. Według tej zasady, na kredyt w określonej wysokości szansę mają tylko ci, którzy uzyskują odpowiednio wysokie dochody. Jednocześnie, muszą wykazać, że ich miesięczne wydatki np. na utrzymanie siebie i rodziny, czynsz czy rachunki, nie przeszkodzą w regulowaniu należnych bankowi rat kredytu. Plany związane z uzyskaniem kredytu może też pokrzyżować brak umowy o pracę lub umowa na czas określony.
Programy socjalne jako alternatywa dla kredytów hipotecznych
Wyżej wspomniane wyzwania związane z kredytami hipotecznymi powodują, że tego typu bankowe zobowiązania zamiast być ułatwieniem – stają się kolejną przeszkodą wydłużającą drogę do pozyskania własnego mieszkania. W odpowiedzi na takie powszechnie pojawiające się przypadki, rządy państw podejmują próby zaradzenia takim negatywnym tendencjom. W bardziej lub mniej skuteczny sposób, od lat można usłyszeć o różnych pomysłach na programy socjalne. Oparte na różnej pomocy, mają na celu ułatwić zakup lub szerzej – dostępność mieszkań na rynku.
W Szwecji na przykład, rząd inwestuje w budowę tanich mieszkań na wynajem. Zajmują się tym państwowe spółdzielnie. Wysokość czynszów jest przez to regulowana. W Wielkiej Brytanii z kolei, oferowane są tanie pożyczki do 20% wartości ceny nieruchomości. Mają one być uzupełnieniem kredytu hipotecznego. Podobnie działa to za naszą zachodnią granicą, w Niemczech, gdzie tamtejsze władze dofinansowują kredyty mieszkaniowe. Dopłaty charakteryzują się niskim oprocentowaniem i tym, że przez pierwsze 5 lat spłaca się tylko odsetki2 .
Funkcjonowaniem systemowej pomocy dla osób chcących zamieszkać we własnym mieszkaniu może pochwalić się też Polska. Jednym ze sztandarowych projektów obecnie rządzącej partii jest tzw. program Mieszkanie Plus z 2016 roku3 , którego celem była budowa ulokowanych w różnych miastach Polski tanich mieszkań na wynajem z możliwością wykupu. Jest to tzw. pomoc bezgotówkowa. Nie trafia do rąk zainteresowanych, a jest przeznaczana od razu na wskazany cel. Obecnie kończona jest już budowa kolejnych nieruchomości. Do wielu z nich wprowadzili już się pierwsi lokatorzy.
Mieszkanie Plus – jakie są efekty ambitnego w założeniach programu?
Program Mieszkanie Plus w swoich założeniach brzmiał wyjątkowo ambitnie. Do końca 2019 roku miało zostać oddane do użytku aż 100 tysięcy mieszkań. Lokalizacja – na obszarze całej Polski. W tym roku mają zostać oddane do użytku mieszkania czynszowe w Zgorzelcu, Toruniu, Poznaniu, Zakliczynie oraz Kępicach. Łącznie, 663 lokale. Już teraz gotowe są lokale m.in. w Gdyni, Jarocinie, Białej Podlaskiej czy Kępnie – łącznie, 8674 . Nie brakuje jednak kontrowersji wokół okoliczności z realizacją opisywanego programu socjalnego.
Sceptycy zwracają uwagę na niższe zainteresowanie, niż pierwotnie zakładano. Realizacja niektórych inwestycji spotkała się też z opóźnieniami – jak np. w Gdyni. Sami lokatorzy na Podlasiu krytykują z kolei wyższe opłaty miesięczne, niż pierwotnie obiecywano, a także problemy z docieraniem koniecznej dokumentacji. Ambitne plany co do liczby mieszkań, jakie mają zostać oddane do użytku, budzi też obawy co do ich jakości. Opóźnienia mogą wywierać presję na wykonawcach, którzy postawią sobie na celu ilość zamiast jakości.
Rządowy program pozostaje jednak w toku, dlatego na dokonanie oceny jego całokształtu będzie trzeba poczekać. Kiedy? Do momentu, kiedy lokatorzy otrzymają klucze do ostatnich planowanych lokali. O tym, kiedy to nastąpi przekonamy się w ciągu najbliższych kilku-kilkunastu miesięcy. Wówczas pozostanie wysłuchać bilans rządzących oraz – przede wszystkim – oceny samych zainteresowanych, czyli beneficjentów programu Mieszkanie Plus.
Mieszkanie na Start – szczegóły. Do kiedy będą dopłaty?
Program Mieszkanie Plus to jednak nie koniec rządowych planów związanych ze wsparciem dla osób, które chcą uzyskać pomoc przy pozyskaniu mieszkania. Od 1 stycznia 2019 roku działa także inny program – Mieszkanie na Start5 . Ten stosunkowo nowy projekt socjalny na celu dopłacać do czynszów dla osób, które zasiedlają mieszkania w czasie do maksymalnie 20 lat od oddania go do użytku. Ostateczna forma tego programu uległa zatem zmianom w stosunku do projektu ustawy, o jakim mówiło się w ciągu ostatniego roku. Pierwotnie bowiem program Mieszkanie na Start miał polegać jedynie na wsparciu tych, którzy zasiedlili dane mieszkanie jako pierwsi. Ostatecznie to kryterium jednak nie zostało wdrożone.
Program dopłat będzie działał nawet przez 15 lat, a skorzystać z niego będą mogły nie tylko osoby zasiedlające lokale z rynku pierwotnego, ale i wtórnego. W ten sposób, droga do uzyskania państwowej pomocy jest otwarta także dla osób, które mieszkają w lokalach zrewitalizowanych lub zmodernizowanych. Warunkiem jest jeden. Wspomniana rewitalizacja musiała przebiegać w ramach współpracy prywatnego inwestora z władzami gminnymi.
To nie wszystko. Program Mieszkanie na Start ma być finansowany m.in. z rezerwowych środków. Źródło ich znajduje się w stopniowo wygaszany program Mieszkanie dla Młodych. Przy finansowaniu istotną rolę mają odgrywać także podmioty prywatne oraz budżety gminne.
Sprawdź rówież artykuł: Kredyt hipoteczny dla singla
Jakie warunki należy spełnić?
Program Mieszkanie na Start w założeniach kierowany jest do osób w gorszej sytuacji majątkowej lub materialnej. Nie różni się zatem pod tym kątem od innych programów socjalnych. O wsparcie w jego ramach mogą ubiegać się osoby, które nie mają wystarczającej zdolności kredytowej do uzyskania kredytu hipotecznego w banku. Zarazem, ich sytuacja finansowa jest na tyle dobra, że nie przysługuje im przydział mieszkania komunalnego od gminy. Pod uwagę przy ubieganiu się o pomoc brane są zatem poniższe czynniki:
- Najemca musi posiadać status osoby fizycznej.
- Musi posiadać polskie obywatelstwo.
- Nie może być też właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości.
Ponadto, to czy kwalifikujemy się na pomoc w ramach Mieszkanie na Start, decydują jeszcze niższe aspekty.
- liczba osób w gospodarstwie domowym.
- Powierzchnia lokum.
- Lokalizacja mieszkania.
- Obowiązujący w danej gminie tzw. koszt odtworzenia 1 metra kwadratowego.
- Kryterium dochodowe, a przez to – zarobki, które pozwolą na terminowe i regularne spłacanie należnego czynszu.
Mieszkanie na Start – kryteria dochodowe zależne od wielkości gospodarstwa domowego
Ustawodawca określa wobec osób ubiegających się o pomoc poprzez program Mieszkanie na Start jasne kryteria dochodowe. Zależy to od tego, ile osób mieszka w gospodarstwie domowym. Przewidziano sześć kategorii.
- Jedna osoba w gospodarstwie
- Dwie osoby w gospodarstwie.
- Trzy osoby w gospodarstwie.
- Cztery osoby w gospodarstwie.
- Pięć osób w gospodarstwie.
- Sześć osób w gospodarstwie.
Kryterium dochodowe liczy się na podstawie 60% wartości aktualnego przeciętnego wynagrodzenia. Według aktualnych danych GUS, w I kwartale 2019 roku wynosiło ono 4950,94 złotego. Każda kolejna osoba w gospodarstwie zwiększa ten limit do 30%. W przypadku jednej osoby w gospodarstwie, kryterium dochodowe to zatem według aktualnych danych 2970,56 złotych.
Mieszkanie na Start – jak się ubiegać?
Zasady związane z programem Mieszkanie na Start, w teorii, wydają się dość proste. Po podpisaniu umowy między inwestorem a gminą, zostają zabezpieczone środki w Banku Gospodarstwa Krajowego. To z nich będzie finansuje się pomoc. Gmina musi następnie ogłosić, że wnioski o skorzystanie z programu są już przyjmowane. Ponadto, ma ona prawo określić dodatkowe warunki, jakie należy spełnić przez wnioskujące osoby.
Chętni składają pisemny wniosek w lokalnym Urzędzie Gminy. Dołączyć trzeba do niego m.in. potwierdzenie faktu, że mieszkanie jest wynajmowane przez wnioskującego o wsparcie. Ponadto, konieczne jest też udokumentowanie liczby osób, jakie znajdują się w gospodarstwie, a także przedstawienie pisemnie wysokości swoich dochodów. Ewentualnie, w danej gminie można dołączyć do warunków jeszcze inne niezbędne dokumenty.
Po tym, jak nabór zostaje zamknięty (pierwszy etap), inwestor podejmuje ostateczną decyzję o tym, komu zostaną przyznane środki w ramach Mieszkanie na Start. Gmina zajmuje się stworzeniem bazy danych wszystkich wnioskujących, jednak to inwestor ma dowolność w sprawie selekcji. Priorytetowo potraktować można oczywiście np. rodziny wielodzietne lub osoby w bardzo trudnej sytuacji finansowej.
Źródła:
1. https://www.pb.pl/ceny-mieszkan
2. http://ikm.org.pl/jakie-wsparcie-mieszkaniowe-oferuja-inne-kraje-w-europie/
3. https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/decyzje-rzadu/uchwala-w-sprawie-przyjecia-narodowego-programu-mieszkaniowego.html
4. https://mieszkanieplus.gov.pl/pierwsze-swieta-w-mieszkaniu-plus/
5. https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2651
