Czym jest Rada Polityki Pieniężnej? Jaki wpływ ma na kredyty?

W większości krajów na świecie funkcjonują organy władzy, które kształtują założenia polityki pieniężnej państwa. Dzięki takim instytucjom konsumenci i kredytobiorcy mają zagwarantowane stabilne ceny oraz zrównoważone stopy procentowe. W Polsce o polityce pieniężnej decyduje Rada Polityki Pieniężnej. Sprawdźmy, jakie funkcje ma RPP i kto może zostać jej członkiem?

Rada Polityki Pieniężnej – co to takiego?

W Polsce w latach 90. XX wieku za wysokość stóp procentowych odpowiadał osobiście prezes NBP. Formalnie decyzja ta była podejmowana jednoosobowo. Jednak w praktyce prezes NBP przy podejmowaniu takiej decyzji korzystał z materiałów przygotowanych przez departamenty analityczne banku centralnego. Sytuacja zmieniła się w 1998 roku. Stało się to rok po uchwaleniu nowej konstytucji, która zmieniła funkcjonowanie banku centralnego w Polsce. Zgodnie z nią podstawowym celem działalności NBP jest stabilność cen i dodatkowo nie może on finansować deficytu budżetowego.

W ramach nowej konstytucji wprowadzono również nowy organ – Radę Polityki Pieniężnej, na której spoczęła odpowiedzialność za ustalanie wysokości stóp procentowych. Po wejściu w życie nowej ustawy o Narodowym Banku Polskim zarząd banku centralnego miał zajmować się tylko bieżącą realizacją decyzji RPP.

Na kilka miesięcy przed utworzeniem Rady Polityki Pieniężnej w Polsce podobny organ powstał w Wielkiej Brytanii (MPC – Monetary Policy Committee). W Stanach Zjednoczonych podobną funkcję pełni Federalny Komitet Otwartego Rynku (FOMC – federal Open Market Committee), a w Europie jest to Europejski Bank Centralny (EBC – European Central Bank).

Jakie funkcje ma RPP?

Rada Polityki Pieniężnej zajmuje się regulacją stóp procentowych, a dodatkowo do jej funkcji należą następujące działania:

• coroczne wyznaczanie założeń polityki pieniężnej, które zostają przedstawione Sejmowi, równocześnie jest tam prezentowany projekt ustawy budżetowej;
• określanie zasady operacji na otwartym rynku;
• ustalanie stopy rezerwy obowiązkowej banków;
• zatwierdzanie planu finansowego NBP i sprawozdania działalności NBP;
• składanie Sejmowi sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej, RPP musi to zrobić do końca piątego miesiąca, który upłynął od zakończenia roku budżetowego;
• wyznaczanie maksymalnej wartości zobowiązań (pożyczek i kredytów), które NBP może zaciągnąć w zagranicznych instytucjach bankowych;
• akceptowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;
• dokonywanie ocen działalności zarządu NBP na płaszczyźnie realizacji założeń polityki pieniężnej.

Prezes NBP przedstawia Radzie Polityki Pieniężnej zasady rachunkowości Narodowego Banku Polskiego, a Rada je uchwala. Zadania Rady Polityki Pieniężnej zostały dokładnie określone w art. 12 ustawy o NBP. ²

Skład Rady Polityki Pieniężnej – kto może zostać członkiem?

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą:

• Przewodniczący Rady, którym jest prezes Narodowego Banku Polskiego;
• 9 członków, którzy są powoływani w równej liczbie przez: prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm i Senat.

Metoda wyboru członków Rady Polityki Pieniężnej została określona w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku oraz w Ustawie o Narodowym Banku Polskim z 28 sierpnia 1998 roku. Członkowie Rady wybierani są na 6-letnią kadencję, którą mogą pełnić tylko raz.

W ustawie z 1998 roku o NBP znajduje się zapis mówiący o tym, że członkowie Rady Polityki Pieniężnej nie mogą zajmować żadnego innego publicznego stanowiska, ani podejmować działalności zarobkowej. Zapisy te mają zapewnić niezależność w podejmowaniu decyzji. Jednocześnie członkowie RPP za zgodą innych uczestników Rady mogą podejmować pracę naukową lub dydaktyczną.

Kto wchodzi w skład Rady Polityki Pieniężnej?

W 2023 roku (stan na 01.09.2023) w skład RPP wchodzą:

• prof. Adam Glapiński, który stoi na czele Rady;
• członkowie: Ireneusz Dąbrowski, Wiesław Janczyk, Cezary Kochalski, Ludwik Kotecki, Przemysław Litwiniuk, Joanna Tyrowicz, Henryk Wnorowski, Iwona Duda i Gabriela Masłowska.

Decyzja RPP a kredyty

W 2020 roku Rada Polityki Pieniężnej niejednokrotnie obniżała stopy procentowe, co spowodowało, że były one na bardzo niskim poziomie. W 2021 roku RPP zaczęła podnosić stopy. Pierwsza podwyżka została ogłoszona w październiku 2021 roku. Teraz, po kilkukrotnych podwyżkach stóp procentowych, są one najwyższe od siedemnastu lat.

Od września 2022 wartości stóp procentowych kształtują się następująco:

• stopa referencyjna – 6,75%,
• stopa lombardowa – 7,25%,
• s. depozytowa – 6,25%,
• stopa redyskontowa weksli – 6,80%,
• stopa dyskontowa weksli – 6,85%. ³

Efektem podwyżek stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej jest wzrost rat kredytów hipotecznych i gotówkowych.

Dla każdego Polaka-kredytobiorcy spłacającego kredyt kluczowe znaczenie ma to, jak wzrost lub obniżka stóp procentowych wpływa na koszty zobowiązania. Z punktu widzenia konsumenta spłacającego kredyt konsumencki najkorzystniejsza jest sytuacja, gdy Rada Polityki Pieniężnej zmniejsza stopy procentowe, ale tylko dla kredytobiorców, którzy zdecydowali się na zobowiązanie z oprocentowaniem zmiennym. W takim przypadku rata ulegnie zmniejszeniu po zmianie wskaźnika WIBOR 3M lub 6M.

Jednak przy zmiennym oprocentowaniu kredytu trzeba się liczyć z tym, że po podwyżce stóp procentowych ogłoszonych przez RPP wzrosną koszty kredytu, więc jednocześnie będziemy musieli płacić wyższą ratę kredytu.

Na co jeszcze wpływa zmiana stóp procentowych?

Jak już wspominaliśmy – o stopach procentowych decyduje Rada Polityki Pieniężnej. Ich wysokość definiuje, na jakich warunkach banki mogą przekazywać depozyt do NBP i na jakich warunkach mogą pożyczać pieniądze. Na podstawie tych dwóch wartości kształtują się realne stopy rynkowe, na kanwie których przygotowywane są wytyczne dla różnych produktów finansowych.

W sytuacji, gdy stopy są wysokie, banki pożyczają środki na wysoki procent. Przez to rośnie oprocentowanie kredytów, w konsekwencji są one droższe dla kredytobiorcy. Jednocześnie może rosnąć oprocentowanie lokat, gdyż banki chcą zachęcić konsumentów do lokowania u siebie kapitału, co jest korzystne dla oszczędzających. Dzięki lokatom instytucje finansowe nie muszą pożyczać środków od banku centralnego.

Natomiast w przypadku, gdy stopy procentowe maleją, wtedy oprocentowanie kredytów jest niższe, przez co zobowiązania są atrakcyjniejsze dla kredytobiorców. Równocześnie banki oferują mniejsze oprocentowanie lokat, przez co oszczędzanie w banku przestaje być opłacalne. Mechanizm stóp procentowych ma znaczenie regulujące dla całej gospodarki kraju. Zmiany w ich wysokościach mogą stymulować gospodarkę lub hamować inflację.

Rada Polityki Pieniężnej ustala zawsze kilka rodzajów stóp procentowych. Najbardziej wpływające na finanse konsumenta są stopy: referencyjna ogólna, lombardowa i depozytowa. Stopa referencyjna wpływa na WIBOR, od którego zależy oprocentowanie kredytów. Natomiast stopa lombardowa reguluje maksymalne dopuszczalne oprocentowanie kredytów i pożyczek. Stopa depozytowa określa wysokość oprocentowania lokat jednodniowych, które banki mogą składać w NBP i wyznacza najniższe możliwe oprocentowanie depozytów.

Kiedy zbiera się Rada Polityki Pieniężnej?

Tryb spotkań RPP został ustalony w ramach Regulaminu Rady Polityki Pieniężnej, który uchwalono 15 lutego 2011 roku. Posiedzenia RPP zwołuje przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej. Obecnie odbywają się one co najmniej raz w miesiącu. Dodatkowo zebranie członków może być także zwołane na pisemny wniosek co najmniej trzech reprezentantów Rady.

W czasie nieobecności przewodniczącego Rady Polityki Pieniężnej, posiedzeniu przewodniczy jeden z pozostałych członków Rady. Harmonogram spotkań RPP jest jawny i na ogół ma podobne terminy – na początku i końcu każdego miesiąca z wyłączeniem przerwy wakacyjnej. Jednak w okresie pandemii przyjęto, że obrady będą odbywały się przynajmniej jeden raz w miesiącu i będą trwały jeden dzień.

Harmonogram posiedzeń RPP w 2023 roku:

Jak wygląda posiedzenie RPP?

Godzina rozpoczęcia posiedzenia RPP ma znaczenie, ponieważ niedługo po jego zakończeniu jest wydawany oficjalny komunikat w sprawie podjętych podczas zebrania decyzji. Przez wiele lat ustalenia, jakie podejmowała Rada Polityki Pieniężnej podczas spotkań, były ogłaszane na konferencji prasowej prezesa NBP.

Jednak w 2020 roku, z powodu pandemii zrezygnowano z tej formy podawania informacji. Od tego roku komunikat z posiedzenia RPP jest przede wszystkim publikowany na stronie Narodowego Banku Polskiego. Znaleźć go można w dziale Polityka Pieniężna/Dokumenty Rady Polityki Pieniężnej. Godzina, o której będzie ogłoszona decyzja o stopach procentowych, zależy od godziny spotkania członków RPP. Najczęściej oficjalny komunikat na stronie NBP pojawia się około pół godziny po zakończeniu posiedzenia Rady.

Ustalenia Rady Polityki Pieniężnej podejmowane są w formie uchwał większością głosów, w obecności przynajmniej pięciu członków, w grupie tej główną rolę pełni przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej. W przypadku równej liczby głosów o większości decyduje głos przewodniczącego Rady. Stanowiska zajęte przez uczestników zebrania podczas głosowania są publikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym po upływie 6 tygodni od posiedzenia, ale nie później niż 3 miesiące od daty podjęcia uchwały.

Zgodnie z Regulaminem Rady w posiedzeniu RPP mogą uczestniczyć bez prawa głosowania także wiceprezesi i inni członkowie Zarządu NBP oraz zewnętrzni eksperci.

RPP – Podsumowanie

Rada Polityki Pieniężnej jest organem Narodowego Banku Polskiego, dlatego jej zadania polegają na ustalaniu założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Natomiast do zadań NBP należy realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej.

Członkowie RPP i prezes NBP dbają o to, aby polski zloty był walutą stabilną, ich działalność koncentruje się również na utrzymaniu niskiego poziomu inflacji i zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Do narzędzi, jakimi dysponuje Rada Polityki Pieniężnej, należą parametry polityki pieniężnej, w tym poziom stóp procentowych NBP. Bez wątpienia Rada Polityki Pieniężnej to jeden z najważniejszych organów państwa i mający duży wpływ na zawartość naszych portfeli.

Działania Rady Polityki Pieniężnej w ostatnich latach są mocno dyskusyjne. Komunikacja z rynkiem i społeczeństwem pozostawia sporo do życzenia. Wysyłane komunikaty bywają niejasne, a decyzje mogą mieć polityczny, a nie fiskalny charakter. W takich kategoriach można odbierać np. wysoką obniżkę stóp procentowych z 7 września 2023 roku (czyli na miesiąc przed wyborami), mimo wciąż nieopanowej wysokiej inflacji. Cel inflacyjny w naszym kraju wynosi przecież 2,5% z wahaniami o jeden punkt procentowy w dół i w górę, a nie 10%. I to powinien być główny cel RPP.

Kornel Maliszewski

Rada Polityki Pieniężnej – najczęściej zadawane pytania

Zobacz także:

Co to jest PKB i ile wynosi dla Polski?

Stagflacja – co to? Jak inwestować w takich warunkach?