Lata pracy a renta z tytułu niezdolności do pracy

Renta to jedno z najpopularniejszych świadczeń socjalnych w Polsce. Wśród wielu jej odmian wyróżnia się tę z tytułu niezdolności do pracy. ZUS wymienia wiele rodzajów tego świadczenia i jasno określa warunki, jakie muszą zostać spełnione. 

Aby uzyskać rentę, przewidziano określony minimalny okres niezdolności do pracy (okres nieskładkowy), który jest zależny od wieku. Im jesteśmy starsi, tym dłuższy staż trwania niezdolności do pracy musimy wykazać, aby uzyskać rentę.

Wymagany staż pracy do uzyskania renty:

• Wiek poniżej 20 lat — wymagany co najmniej 1 rok okresu niezdolności do pracy,
• wiek 20 — 22 lata — wymagane są co najmniej 2 lata okresu niezdolności do pracy,
• wiek 22 — 25 lat — wymagane są co najmniej 3 lata okresu niezdolności do pracy,
• wiek 25 — 30 lat — wymagane są co najmniej 4 lata okresu niezdolności do pracy,
• wiek powyżej 30 lat — wymaganych jest co najmniej 5 lat okresu niezdolności do pracy.

W liczeniu przepracowanych dni może pomóc kalkulator stażu pracy. Ułatwi on sprawdzenie, czy spełniamy wymóg do uzyskania świadczenia.

Renta z tytułu niezdolności do pracy – co trzeba wiedzieć

Powyższe wartości mają pomóc urzędnikom z Zakładu Ubezpieczeń społecznych podzielić składających wnioski o rentę na najprostsze do wyodrębnienia kategorie: wiekową i pod względem stażu pracy/stażu bycia niezdolnym do pracy. Szukając swojego przyporządkowania, patrzymy na czas, jaki już upłynął. Nie możemy np. kwalifikować siebie do kategorii wiekowej 20-23, jeśli skończymy 20 lat, miesiąc po złożeniu wniosku. W ten sposób, nie można zaliczać siebie również do grona np. pozostających w stanie niezdolności do pracy 2 lata, jeśli po dokładnym przeliczeniu jest to rok i 10 miesięcy.

Urzędnicy przyznający renty skrupulatnie liczą wszelkie wartości, w jakich ramach się mieścimy i nie ma mowy o „naciąganiu”. Ważne jest zatem nie tylko wykazanie stanu faktycznego naszego wieku i trwania niezdolności do pracy, ale i udowodnienie tego odpowiednimi dokumentami (orzeczenie lekarskie i zaświadczenie z zakładu pracy).

Podsumowując – jakie są warunki wstępne konieczne do wnioskowania o rentę?

• Warunki muszą być spełnione przez osobę składającą wniosek co najmniej dzień przed złożeniem dokumentu.
• Aby uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy, niezbędne jest orzeczenie lekarskie na zlecenie ZUS.
• Powyższe warunki nie są wymagane, jeśli osoba stała się niezdolna do pracy z powodu wypadku w pracy lub w drodze do pracy.
• Warunki nie są też brane pod uwagę przez ZUS, jeśli okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat u mężczyzny i 25 lat u kobiety.
• Aby uzyskać rentę, konieczne jest wykazanie zarówno okresu składkowego (okresu pracy), jak i dokładne wykazanie długości okresu niezdolności do pracy (okres nieskładkowy).

Jak rozumiemy niezdolność do pracy?

Możemy mieć do czynienia z częściową lub całkowitą niezdolnością do pracy. Zgodnie z artykułem 12. ustawy regulującej świadczenia emerytalne, osoba niezdolna do pracy to

• Osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Innymi słowy, niezdolność do pracy to fizyczny stan, który najczęściej jest następstwem choroby lub wypadku. Powoduje, że nie możemy wykonywać naszej dotychczasowej pracy w sposób, w jaki robiliśmy to do tej pory. Okres tej niezdolności może jednak być tymczasowy bądź stały — wszystko zależy od tego, jakie szkody w naszej zdolności do pracy wywołała choroba/wypadek. Aby to potwierdzić, konieczne są odpowiednie zaświadczenia od lekarza. To jego decyzje na piśmie świadczącym o fachowej ocenie naszego stanu zdrowia są wiarygodnym dowodem dla ZUS, który rozstrzyga, do jakiego rodzaju renty się kwalifikujemy.

Całkowita niezdolność do pracy

• Całkowicie niezdolna do pracy osoba to stan, w którym ktoś całkowicie utracił możliwość wykonywania dowolnej pracy. Może być on jednak zarówno przejściowy, jak i stały.

Najczęściej za całkowitą niezdolność do pracy uznaje się urazy powstałe wskutek choroby lub wypadku, które zmuszają nas do np. przebywania w szpitalu, rozłożonego w czasie leżenia w łóżku lub innych konsekwencji wykluczających u poszkodowanego podejmowanie się jakiejkolwiek pracy, np. kilkumiesięczne dochodzenie do siebie po skomplikowanej operacji usunięcia guza mózgu.

ZUS jednak nie wyklucza przypadków, w jakich ludzie przebywający w stanie całkowitej niezdolności do pracy mogą z niego kiedyś wyjść. Z tego względu całkowita niezdolność do pracy jest podzielona na przejściową i stałą. Wszak rekonwalescencja po poważnym wypadku, operacji i urazie, która wstępnie wyklucza możliwość podjęcia pracy, może doprowadzić, chociaż do częściowego odzyskania sił. Wtedy pobierający rentę może zmienić status — z całkowitej niezdolności do pracy, na częściową.

Nie jest konieczne jednak czekanie na wyzdrowienie lub zakończenie rehabilitacji. Jeśli rokowania są korzystne i zwiastują szansę na odzyskanie choćby części mocy, szansę na uzyskanie statusu tymczasowo niezdolnego do pracy są niemal pewne.

Częściowa niezdolność do pracy

• Częściowa niezdolność do pracy osoba to stan, w którym ktoś w znacznym stopniu utracił zdolność do wykonywania swojej pracy zgodnej ze swoim poziomem kwalifikacji (do 5 lat). Podobnie jak niezdolność całkowita, może trwać tymczasowo bądź na stała.

Najczęściej za częściową niezdolność do pracy uznaje się choroby lub urazy, które nie przeszkadzają w wykonywaniu innych prac. Powodują one, że tracimy część naszych fizycznych możliwości, nie uzyskując jednak pełnych predyspozycji do wykonywania czynności zarobkowych, np. uszkodzenie kolana (stale lub tymczasowo) w skutku wypadku dyskwalifikuje z wykonywania pracy fizycznej, ale nie wyklucza pracy siedzącej.

Warto dodać, że udowodnienie stałej, częściowej niezdolności do pracy wymaga zaświadczenia od lekarza i udowodnienia, że problemy z organizmem nie mogą zostać wyeliminowane drogą rehabilitacji bądź rozłożonego w czasie leczenia. Często z powodu braku dowodów na powyższe wymagania osoby z uszczerbkiem na zdrowiu nie otrzymują miana niezdolnych do pracy na stałe, a jedynie tymczasowo.

Częściowa niezdolność do pracy to status, który często uzyskują osoby, które mają szanse wrócić do pełni sprawności. W efekcie, to grupa najczęściej uzyskująca rentę przejściowo, tymczasowo, niewiążąca poszkodowanego z ZUS-em na długi okres lub tym bardziej — na stałe.

Długość otrzymywania świadczenia renty

Czytając powyższe uwarunkowania prędko nasuwa się prosty wniosek — długość otrzymywania świadczenia jest wprost zależna od naszego stanu zdrowia, powagi jego pogorszenia i rokowań lub braku na jego poprawę.

Innymi słowami:

• Osoba, której niezdolność do pracy zostanie określona za trwałą kwalifikuje się na otrzymywanie stałej i dożywotniej renty.
• Z kolei osoba, której niezdolność do pracy ma charakter tymczasowy i przejściowy, otrzymuje rentę okresową wypłacaną na okres wskazany i ustalony przez ZUS.

Jakie warunki muszą być spełnione, aby otrzymać rentę?

Aby renta została wypłacona, niezbędne jest oczywiście udowodnienie, że pogorszenie naszego stanu zdrowia wskutek wypadku lub choroby realnie zagraża utracie dotychczasowej pracy lub zwyczajnie — utracie możliwości prawidłowego wykonywania jej.

Konieczne jest, za pomocą — powtarzamy — świadczeń lekarskich i dokumentów z miejsca pracy, pisemne poświadczenie następujących rzeczy:

• Wykazanie, że istnieje związek przyczynowy między utratą możliwości pracy a podanymi przez poszkodowanego okolicznościami.
• Wykazanie niezdolności do samodzielnej egzystencji.
• Wykazanie chęci to potencjalnego przekwalifikowania zawodowego, jeśli jest to możliwe.

Ile wynosi renta chorobowa?

Świadczenie wypłacane w czasie choroby, która powoduje niezdolność do pracy, nie ma jednolitej wysokości. Ponadto, dzieli się na dwie części:

• Wynagrodzenie chorobowe — wypłacane przez tzw. pierwszy okres choroby (maksymalnie 33 dni) przez pracodawcę.
• Zasiłek chorobowy — wypłacane przez tzw. dalszy okres choroby (od 34 dnia jej trwania) przez ZUS.

1. Wynagrodzenie chorobowe wynosi od 80 do 100% podstawy zasiłku, czyli od 1 449,68 zł do 1 812,1 zł. 
2. Zasiłek chorobowy wynosi 70, 80 lub 100% podstawy zasiłku, czyli odpowiednio: 1 268,47 zł, 1 449,68 zł lub 1 812,1 zł. 

O tym, jaki próg procentowy podstawy zasiłku jest nam przyznawany decyduje oczywiście ZUS, indywidualnie weryfikujący przysługującą nam kwotę.

Wniosek o rentę

Podstawą do rozpoczęcia procesu ubiegania się o rentę jest złożenie pisemnego wniosku, który teoretycznie — powinien być wystarczający, aby bezpośrednio zwrócić się z prośbą o uzyskanie renty. Jakie są podstawowe informacje na temat złożenia wniosku, jakie musimy wiedzieć?

• Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy złożyć może zarówno sam zainteresowany, jak i jego pełnomocnik (członek rodziny, bliski, opiekun).
• Wniosek ma formę pisemną.
• Szablon do wniosku możemy otrzymać w dowolnym oddziale ZUS.
• Rozpatrzeniem wniosku zajmuje się oddział ZUS zgodny z miejscem zamieszkania.

Co musi zawierać wniosek?

Przy składaniu pisemnego wniosku, musimy pamiętać o wypełnieniu wszystkich pól zaznaczonych jako obowiązkowe. Prawidłowe uzupełnienie ich odpowiednimi informacjami kwalifikuje wniosek jako ważny i upoważnia urzędników do rozpoczęcia procedury rozpatrywania dokumentu.

Mówiąc w skrócie, konieczne przy wypełnianiu wniosku jest podanie następujących danych:

• Imię i nazwisko składającego.
• Data urodzenia.
• Adres.
• Numer NIP i PESEL.
• Określenie rodzaju świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, o jaki się ubiega.
• Czytelny podpis składającego.

Trzeba dołączyć do wniosku także poniższe załączniki:

• Zaświadczenie o stanie zdrowia.
• Ankietę wypełnioną przez zakład pracy.
• Dokumenty, które potwierdzają nasze okresy składkowe (czas pracy) i nieskładkowe (czas bycia niezdolnym do pracy).
• Zaświadczenie potwierdzające wysokość zarobków w dotychczasowym zakładzie pracy.

Kiedy najszybciej wniosek zostanie rozpatrzony?

Jeżeli nasz wniosek został prawidłowo wypełniony i dołączono do niego wszelkie wymagane zaświadczenia — ostatnią prostą do otrzymania renty jest uzbrojenie się w cierpliwość. Aby uzyskać rentę, musimy bowiem poczekać na weryfikację wniosku i wydanie decyzji, do jakiej kategorii poszkodowanych uprawnionych do renty się zaliczamy. Ponadto, to właśnie w okresie między złożeniem dokumentu a wydaniem decyzji urzędnicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydają decyzję o wysokości i czasie renty, jaką będziemy otrzymywać.

Podsumowując:

• Jeśli renta zostanie przyznana, jej wypłacanie rozpoczyna się w dniu wydania zgody.
• Następuje to nie szybciej niż miesiąc po złożeniu wniosku.

Sprawdź też: 

• Pożyczka dla rencisty