Skarga pauliańska – Co to jest? Jakie ma skutki?

Masz długi i w niedługim czasie, planujesz pozbyć się swoich kosztowności, przekazując je innej osobie w celu ochrony swojego majątku? Uważaj, bo Twój wierzyciel może dochodzić swoich praw, powołując się na skargę pauliańską.

skarga pauliańska - co to jest? Jak napisać?

Kluczowe informacje

  • Skarga pauliańska ma na celu odzyskanie przez wierzyciela należności od dłużnika, poprzez udowodnienie mu, że dokonał on tzw. czynności prawnej z osobą trzecią, by nie zwrócić długu;
  • Działanie skargi pauliańskiej określają przepisy Kodeksu cywilnego, a dokładnie artykuły od 527 do 534;
  • Wierzyciel korzystający ze skargi pauliańskiej ma pierwszeństwo nad innymi wierzycielami, którzy roszczą sobie prawa do majątku osoby zadłużonej.

Skarga pauliańska wywodzi się z czasów prawa rzymskiego i w swojej istocie ma chronić interesy wierzyciela w przypadku, gdy jego dłużnik próbuje „uszczuplić” lub całkowicie wyzbyć się majątku, by udaremnić egzekucję bądź zmniejszyć jej szkody.

Sprawdźmy, co jeszcze skarga pauliańska oznacza dla dłużnika i wierzyciela i jak ją napisać.

Skarga pauliańska – wzór

W sieci odnajdziesz wiele przykładowych wzorów. Jednak my polecamy, by nie korzystać z nich bez wcześniejszej konsultacji z prawnikiem! Dla Twojej wygody przygotowaliśmy dalej w tekście punkty, które powinien zawierać taki wniosek. Dzięki temu upewnisz się, że wynajęty prawnik, wypełnił swoją pracę prawidłowo.

Co to jest skarga pauliańska?

Zasady działania skargi pauliańskiej określają zapisy Kodeksu cywilnego, a dokładniej art. 527:

`Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.1

Art. 527 Kodeksu cywilnego

W praktyce, skarga pauliańska to zwyczajny pozew cywilny wytoczony przez wierzyciela przeciwko osobie trzeciej, która przejęła dobra dłużnika. I gdy np. ta osoba pozbyła się przejętego majątku na rzecz innej osoby, to pozew ten przechodzi na kolejną osobę, itp. Celem takiego pozwu jest więc wykazanie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (np. banku, firmy pożyczkowej, firmy windykacyjnej).

Na czym polega skarga pauliańska? Przykład

Aby dokładniej zrozumieć specyfikę działania skargi pauliańskiej, posłużmy się przykładem z życia.

Pan Michał rok temu zaciągnął kredyt gotówkowy w banku na kwotę 30 tys. zł. Niestety, z powodu utraty głównego źródła dochodu od dwóch miesięcy zaprzestał terminowej spłaty długu. Jak nietrudno się domyślić, już kilka dni po terminie bank zaczął naliczać odsetki karne za brak spłaty rat. Rozpoczął również windykację miękką (m.in. SMSowe wezwania do zapłaty + listowne), a gdy one nie przyniosły oczekiwanego rezultatu, skierował sprawę do sądu.

Na mocy postępowania bank otrzymał sądowy nakaz zapłaty z tytułem wykonawczym, czego efektem było przekazanie sprawy komornikowi. Dlatego Pan Jan, aby nie utracić majątku, podpisał ze swoim bratem umowę darowizny, przekazując mu mieszkanie oraz samochód.

W takim przypadku bank-wierzyciel ma prawo wnieść skargę pauliańską i jako argument wytoczyć umowę darowizny za bezskuteczną względem wierzyciela. Gdy sąd poprze jego stanowisko, wówczas możliwe będzie wytoczenie egzekucji komorniczej z nieruchomości i pojazdu, które przeszły w posiadanie brata Pana Macieja. Jednak co istotne – dla brata Pana Macieja umowa darowizny nadal ma moc prawną. Co oznacza, że gdy dojdzie do spieniężenia majątku na rzecz wierzyciela, komornik przekaże mu resztę pieniędzy wolnych od długu, jako aktualnemu właścicielowi obu dóbr.

Kiedy skarga pauliańska jest skuteczna?

Istnieje kilka głównych przesłanek, kiedy to taka skarga może okazać się skuteczna:

  • jesteś wierzycielem i Twój dłużnik nadal nie oddał pożyczonych środków;
  • Twój dłużnik dokonał czynności prawnej (np. umowy darowizny);
  • powyższa czynność prawna działa na Twoją niekorzyść (nie możesz odzyskać długu);
  • na dokonanej czynności prawnej dłużnika korzyść majątkową uzyskała osoba trzecia;
  • oraz osoba trzecia działała w złej wierze (lub przy zachowaniu należytej staranności miała możliwość dowiedzenia się o działaniach dłużnika).

Aby skarga pauliańska spełniła swoją funkcję, zaskarżana wierzytelność musi mieć wartość PIENIEŻNĄ (np. zwrot pożyczki). Do tego grona zaliczamy też wierzytelności pierwotnie niepieniężne, ale mające znamiona świadczenia pieniężnego (np. zapłata odszkodowania za wady zakupionego towaru).

Skarga pauliańska – przesłanki

Jakie jeszcze czynności prawne możemy uznać za naruszające interesy wierzyciela, które znajdą zastosowanie przy skardze pauliańskiej?

  • Umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy;
  • Umowa dożywocia;
  • Sprzedaż za zaniżoną cenę.

Czynnością prawną jest także sytuacja, w której dłużnik uniemożliwia wejście do swojego majątku innym przedmiotom, np. zrzekając się spadku po rodzicach.

skarga pauliańska - na czym polega

Skarga pauliańska jest łatwa do udowodnienia przy wszelkiego rodzaju darowiznach i umowach z członkami rodziny.

Kiedy skarga pauliańska nie działa?

Przede wszystkim wtedy, gdy, któryś z powyższych podpunktów z akapitu: „Kiedy skarga pauliańska jest skuteczna” nie zostanie spełniony. Oraz wtedy, gdy wniesiesz taką skargę po czasie. A więc minie 5 lat od daty czynności prawnej, którą chcesz uznać za bezskuteczną.

Jak napisać skargę pauliańską?

Treść takiego żądania musi być odpowiednio skonstruowana. Pamiętaj, że składasz je nie przeciwko swojemu dłużnikowi a osobie trzeciej, która skorzystała na zbyciu majątku.

Najważniejsze elemeny skargi:

  • Odpowiedni tytuł, np. Pozew – skarga pauliańska lub Pozew o żądanie uznania za bezskuteczną czynność prawną;
  • Właściwość sądu, do którego kierujesz wniosek (musi być właściwy dla miejsca zamieszkania osoby trzeciej);
  • Dane wierzyciela: imię, nazwisko, PESEL, adres zamieszkania:
  • Dane pozwanego: imię, nazwisko, PESEL, adres zamieszkania;
  • Określenie wartości przedmiotu sporu (bierze się pod uwagę nie rzeczywistą wartość zbywanego przedmiotu a wartość wierzytelności);
  • Określenie żądania + osoby wobec, której ma być utalona bezkuteczność (nie możesz żądać unieważnienia umowy z dłużnikiem czy ustalenia bezskuteczności czynności prawnej. Nie możesz też wymagać, by dłużnik poddał się egzekucji);
  • Dokładne określenie czynności prawnej, która ma być uznana za bezskuteczną (jej rodzaj, treść, strony, formy, daty dokonania, dane osobowe notariusza, nazwę jego kancelarii);
  • Uzasadnienie pozwu (musi zawierać przesłanki z art. 527 Kodeksu cywilnego);
  • Dodanie wniosku o zabezpieczenie roszczenia pauliańskiego (a więc zakazu zbywania lub obciążania przedmiotu. Czyli, np. przedmiotem roszczenia jest mieszkanie, dlatego konieczne będzie złożenie wniosku o wpis w księdze wieczystej na ten temat).

Dodatkowe załączniki

Wraz z wnoszonym pozwem w załączeniu dodajemy:

  • odpis pozwu;
  • pełnomocnictwo z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa;
  • główny dokument zawarcia umowy z dłużnikiem, np. umowę pożyczki;
  • wezwania do zapłaty długu (taki dowod świadczy o tym, że dłużnik już wcześniej został powiadomiony o istniejącym zadłużeniu);
  • postanowienie komornika o wszczęciu egzekucji;
  • inne przydatne dla sprawy dokumenty.

Jaki sąd przy skardze pauliańskiej?

Teoretycznie ze skargi pauliańskiej możemy skorzystać na dwa sposoby:

  • wytaczając powództwo albo
  • składając stosowny zarzut w trakcie trwającego postępowania.

Dlatego sam wniosek musimy złożyć w sądzie rejonowym lub okręgowym właściwym dla miejsca zamieszkania osoby trzeciej. Czasami zdarza się jednak, że samo złożenie powództwa działa na nią motywująco i spłaca dług natychmiastowo.

Ile kosztuje złożenie skargi pauliańskiej?

Wnosząc skargę pauliańską musimy być przygotowani na dodatkową opłatę, która ustalona jest w art. 13 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych2. Wynosi ona dokładnie 5% z 80 tys. zł. Dla spraw poniżej 20 tys. zł wymierzana jest indywidualnie.

Kto ponosi koszty skargi pauliańskiej?

Obowiązek ten spoczywa na barkach wierzyciela, który inicjuje wszczęcie procesu.

Jakie warunki i elementy trzeba spełnić w skardze pauliańskiej?

  • Wraz ze skargą warto dostarczyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia, np. w formie zakazu zbycia rzeczy;
  • W momencie, gdy dany przedmiot stanowią konkretne nieruchomości, to należy złożyć wniosek do sądu wieczystoksięgowego o dokonanie odpowiedniego wpisu o zakazie zbywania i obciążania konkretnej nieruchomości;
  • Gdy osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową zdążyła rozporządzić mieniem, np. sprzedając nieruchomość, to powództwo skieruj bezpośrednio przeciwko osobie kupującej, ale pod warunkiem, że osoba czwarta nie wiedziała o wcześniejszych okolicznościach;
  • Dalszym krokiem w przypadku skargi pauliańskiej jest złożenie wniosku o stwierdzenie prawomocności oraz złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności.

Po uzyskaniu tytułu wykonawczego możliwe będzie przeprowadzenie postępowania komorniczego.

Skarga pauliańska a darowizna. Przykład

Darowizna to najłatwiejsza czynność do zaskarżenia. Dlaczego? Bo osoba, która ją otrzymała w zwyczaju doskonale wie o problemach finansowych swojego darczyńcy. Wystarczy jedynie siegnąć po art. 528 Kodeksu cywilnego. Na mocy tego przepisu wierzyciel może dochodzić swoich praw nawet wtedy, gdy osoba obdarowana nie miała pojęcia o problemach finansowych dłużnika.

Przykład.

Pan Michał był zadłużony. Dlatego przekazał swojemu synowi mieszkanie w formie darowizny. Syn nie wiedział o długach ojca, który ukrywał to skrzętnie w tajemnicy. Bank zaskarżył darowiznę i w sądzie złożył skargę pauliańską przeciwko synowi Pana Jana – czyli nowemu właścicielowi mieszkania.

W takiej sytuacji wystarczy, że instytucja bankowa udowodni, że:

  • Nie może odzyskać pieniędzy od Pana Jana, bo jest niewypłacalny,
  • Syn Pana Jana uzyskał korzyść majątkową w formie mieszkania.

Przykład powyższej sytuacji pokazuje, że wierzyciel wcale nie musi przedstawiać dowodów na celowe działanie dłużnika na jego niekorzyść. Nie ma też większego znaczenia to, czy osoba trzecia wiedziała o długach płatnika, czy nie.

Skarga pauliańska a umowa sprzedaży

Skargę pauliańską można zaskarżyć nie tylko na podstawie darowizny, ale również za pomocą umowy sprzedaży. W tym przypadku jest to jednak nieco trudniejsze. Trudno jest podważyć umowę sprzedaży, która została zawarta przez zadłużonego z obcymi mu osobami.

Jej prawdziwość łatwo za to zweryfikować, gdy została podpisana z bliskim członkiem rodziny. Wtedy nie musimy udowadniać, że taki nabywca zdawał sobie sprawę z zaistniałej sytuacji. Wszelkie fakty na wybronienie swoich racji musi przedstawić sama osoba trzecia.

Skarga pauliańska a dalsza sprzedaż

Zdarza się także, że osoba trzecia świadomie współpracuje z dłużnikiem i np. dalej pozbywa się jego majątku. W takim przypadku nadal możesz wytoczyć powództwo, ale tym razem przeciwko kolejnej osobie, która nabyła część majątku dłużnika.

Niestety sprawy wytaczane dalszym nabywcom są trudniejsze do wygrania, bo trzeba udowodnić, że istnieją przesłanki do wytoczenia skargi.

Skarga pauliańska – jak się bronić?

Co w sytuacji, gdy sąd przyzna rację wierzycielowi i uzna jego roszczenia za zasadne? W jaki sposób osoba trzecia może się wybronić?

Najlepszym sposobem jest udowodnienie braku posiadania wystarczającej wiedzy na temat kłopotów finansowych dłużnika. Możesz próbować wykazać, że w świetle innych okoliczności, osoba zadłużona mogła być pewna, że uzyska dochody na spłatę długu, jednak w wyniku zdarzeń losowych nie udało jej się tego osiągnąć.

Inne argumenty, na które masz prawo się powołać, to:

  • dobry stan majątkowy dłużnika w momencie przekazywania dóbr (podarowany majątek nie miał wpływu na wypłacalność osoby zadłużonej);
  • dłużnik zbył majątek jeszcze przed powstaniem wierzytelności;
  • uzyskałeś korzyść majątkową odpłatnie;
  • nastąpiło przeterminowanie czynności prawnej (minęło min. 5 lat);
  • wskażesz inne źródła majątku dłużnika, z którego wierzyciel może dochodzić swoich należności.

Domniemania prawne

Najgorsze, co może zrobić dłużnik to przekazać swój nabytek osobom najbliższym. Bo to właśnie one idą na pierwszy ogień i to przeciwko nim będą działać tzw. domniemania prawne, które w sądzie jest bardzo trudno obalić.

Jakie mogą to być sytuacje?

  1. Córka, syn, ojciec, matka, dziadek, ciotka uzyskali korzyść majątkową z pokrzywdzeniem wierzyciela. Sąd może domniemywać, że bliscy wiedzieli, że dłużnik działa na niekorzyść wierzyciela.
  2. Przedsiębiorca pozostający w stałych stosunkach gospodarczych z dłużnikiem. Tutaj sąd również może przypuszczać, że partner biznesowy był świadomy celu pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika.
  3. Niewypłacalność dłużnika w momencie, np. przekazywania darowizny. Czyli dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, przekazując ruchomości lub nieruchomości na osobę trzecią, stając się przy tym świadomie niewypłacalnym.

Przedawnienie skargi pauliańskiej

Czas ten dokładnie determuje art. 534 Kodeksu cywilnego:

Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.3

Art. 534 Kodeksu cywilnego

W praktyce wierzyciel ma prawo wystąpić z roszczeniem w ciągu pięciu lat od chwili dokonania przez dłużnika przeniesienia majątku. Jeśli nie zdąży wystosować go w terminie, uprawnienie do złożenia skargi wygasa.

Skarga pauliańska a śmierć dłużnika

W przypadku wytoczenia skargi przeciwko spadkobiercy osoby trzeciej, wierzyciel musi wykazać, że to osoba trzecia, a nie jej prawny następca miał wiedzę lub możliwość dowiedzenia się o działaniu dłużnika na szkodę swojego wierzyciela.

Przy czym, gdy zostanie taki pozew skierowany do spadkobiercy pod tytułem szczególnym, wierzyciel ma obowiązek dodatkowo udowodnić, że taką wiedzę posiadała osoba trzecia oraz następca jej majątku.

Skutki skargi pauliańskiej

Głównym skutkiem dla wierzyciela jest możliwość odzyskania swojego długu z przedmiotów, należących do osoby trzeciej. Jednak to nie wszystko. W momencie, gdy do zaspokojenia wierzytelności zgłaszają się też inni wierzyciele, to komornik ma obowiązek rozdysponować środki pieniężne z pierwszeństwem dla wierzyciela, który skorzystał ze skargi pauliańskiej. Gdybyś więc nie dysponował takim przywilejem, to majątek dłużnika zostałby podzielony po równo między wszystkich wierzycieli.

A pamiętaj, że jeśli tych długów jest wiele, to niekoniecznie mógłbyś otrzymać całą pulę zaległej należności.

Oczywiście dla osoby trzeciej taka skarga ma wyłącznie negatywny wydźwięk, bo traci ona część lub całość pozyskanego majątku. Musi się przy tym liczyć z ciągłym stresem i niepewnością, czy na horyzoncie nie pojawi się kolejny wierzyciel zdeterminowany do odzyskania długu.

Podsumowanie – skarga pauliańska w praktyce

  • Skarga pauliańska to jedno z kluczowych rozwiązań, które umożliwia wierzycielowi dochodzenie swoich roszczeń, gdy dłużnik próbuje skutecznie ukryć majątek i uniknąć postępowania egzekucyjnego;
  • Jeśli część majątku dłużnika celowo przeszła w ręce osoby trzeciej (i który faktycznie należał się wierzycielowi), to poszkodowany ma prawo zażądać zwrotu tego, co powinno być mu darowane;
  • Na mocy skargi pauliańskiej przepisanie majątku, np. na bliską osobę z rodziny może zostać unieważnione. Tym bardziej, gdy wierzyciel udowodni dłużnikowi, że działał z pełną świadomością, a przejmujący wiedział o tym fakcie bądź przy zachowaniu odpowiedniej staranności, mógł się o tym dowiedzieć.
  • Dokładnie zapisy o skardze pauliańskiej unormowane są w art. 527-534 Kodeksu cywilnego.

FAQ: najczęściej zadawane pytania

Kto jest wierzycielem?

Wierzyciel to osoba, która ma prawo żądać od drugiej osoby spełnienia jakiegoś roszczenia na podstawie zawartej przez nich umowy (np. zwrotu pożyczonych pieniędzy). Może nim być osoba fizyczna lub prawna (np. firma pożyczkowa, SKOK, bank, itp).

Kogo pozywa się w skardze pauliańskiej?

Z powództwa skargi pauliańskiej pozywa się z reguły osobę trzecią, która uzyskała korzyść majątkową od dłużnika. Jeśli ta korzyść została zbyta przez osobę trzecią na kolejną, to możliwe jest pozwanie osoby czwartej itp.

Kto jest pozwanym w skardze pauliańskiej?

W skardze pauliańskiej pozwanym jest osoba trzecia, która nabyła majątek dłużnika. Może nim być także osoba czwarta, piąta itp., pod warunkiem że dobra należące do dłużnika przechodziły w kolejne ręce.

Czy skarga pauliańska jest skuteczna?

Skuteczność skargi pauliańskiej w dużej mierze zależy do samego wierzyciela i działań, jakich podejmie, by odzyskać swój dług. Duże znaczenie ma również posiadanie tytułu wykonawczego do wszczęcia egzekucji komorniczej, czyli prawomocnego wyroku sądu. Bez tego tytułu nie masz szans na wyegzekwowanie zaległych należności.

Czy umowa dożywocia chroni przed skargą pauliańską?

Nie. Podobnie jak darowizna czy sprzedaż za zaniżoną cenę, umowa dożywocia może być skutecznie zaskarżona przez wierzyciela. Tym bardziej gdy, jest korzyścią majątkową uzyskaną przez osobę trzecią bezpłatnie.

Kiedy nie przysługuje skarga pauliańska?

Kiedy zostanie wniesiona po prawnym terminie, czyli 5 latach od dnia dokonania czynności prawnej przez dłużnika. I kiedy nie będziesz w stanie udowodnić, że osoba trzecia działała na Twoją niekorzyść (a jeśli nawet nie działała w złej wierze, to przy zachowaniu należytej staranności mogła dowiedzieć się o planach dłużnika).

Ile lat wstecz działa skarga pauliańska?

Skargę pauliańską, czyli uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, możesz złożyć w terminie 5 lat od daty tej czynności prawnej. Jeśli przegapisz ten moment, tracisz bezpowrotną szansę na odzyskanie długu.

Polecamy:

Naszym celem jest dostarczanie użytkownikom wartościowych i wiarygodnych treści, które pomogą im podejmować świadome decyzje finansowe. Wszystkie artykuły publikowane na naszym portalu opierają się na sprawdzonych źródłach i są redagowane przez specjalistów z dziedziny finansów.

Źródła:

1. Art. 527. Skarga pauliańska – actio Pauliana

2. Art. 13. – [Opłata stała ustalana według wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia; opłata stosunkowa] – Koszty sądowe w sprawach cywilnych.

3. Art. 534. Zawity termin zaskarżenia, Kodeks cywilny

Jak podobała Ci się treść?
5 - ciekawa, 1 - nieciekawa
5/5 - (7 votes)
Komentarze (0)

Odpowiadasz na komentarz:

Komentarz zostanie opublikowany pod tą nazwą

Adres e-mail nie zostanie nigdzie opublikowany

Treści, które udostępniasz w serwisie są weryfikowane

Polecane artykuły

Zobacz wszystkie
Zobacz wszystkie