Stopa referencyjna NBP – czym jest i co od niej zależy?

Rada Polityki Pieniężnej ustala wysokość stóp procentowych. Z punktu widzenia kredytobiorców najważniejsza jest stopa referencyjna, której wysokość jest od lat obniżana. Czym jest ten wskaźnik i dlaczego jest tak ważny dla gospodarki? Czas to sprawdzić.

Rada Polityki Pieniężnej jest organem decyzyjnym Narodowego Banku Polskiego. Ma ona do spełnienia bardzo ważną rolę – musi dbać o harmonijny rozwój krajowej gospodarki i czuwać nad wysokością inflacji. Poza możliwością dodruku pieniędzy istnieje także drugie potężne narzędzie, które pozwala wpływać na kondycję systemu ekonomicznego.

Są nim stopy procentowe, których wysokość ustala RPP. Poza stopą referencyjną, występują też stopa lombardowa, depozytowa i redyskontowa. Referencyjna stopa procentowa jest jednak najważniejszą z nich, więc to jej poświęcimy najwięcej miejsca.

Co to jest stopa referencyjna?

Według klasycznych definicji stopa referencyjna to inaczej rentowność bonów pieniężnych, emitowanych przez Narodowy Bank Polski w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku. NBP kupuje i sprzedaje (najczęściej 7-dniowe) bony pieniężne na rynku międzybankowym w celu utrzymania równowagi płynnościowej w sektorze bankowym.¹

Dzięki emitowanym bonom, NBP jest w stanie regulować wielkość pieniądza w obiegu. Gdy chce zalać rynek gotówką, skupuje bony, a gdy chce wycofać jej trochę z obiegu, emituje bony, które nabywają banki na cotygodniowych przetargach.

Od czego zależy wysokość stopy referencyjnej?

Wysokość stopy referencyjnej, czyli rentowność wspomnianych bonów zależna jest od decyzji Rady Polityki Pieniężnej. To ona ustala podczas swoich regularnych spotkań, jakie będzie oprocentowanie, m.in. stopy referencyjnej. Zwykle wysokość tego wskaźnika pozostaje bez zmian po spotkaniach Rady. Na przykład pomiędzy marcem 2015 a marcem 2020 stopy procentowe pozostawały na tym samym poziomie. Potem nastąpiły trzy szybkie obniżki spowodowane pandemicznymi zawirowaniami ekonomicznymi.

Wysokość tego rodzaju stopy zależy oczywiście od RPP, ale ten organ nie ustala jej przecież według losowania czy aktualnych zachcianek. Jej obniżenie lub podwyższenie ma ścisły cel i jest odpowiedzią na rynkową sytuację w celu jej skorygowania.

• Referencyjna stopa procentowa jest obniżana, aby “rozkręcić” gospodarkę i zachęcić rynek do inwestycji poprzez tanie kredyty. Efektem takich działań będzie niestety w dłuższym terminie wzrost inflacji.
• Referencyjna stopa procentowa jest podwyższana, aby “przyhamować’ rozpędzającą się gospodarkę (poprzez droższe kredyty) i ograniczyć wzrost cen, czyli inflację.

W 2020 roku Rada Polityki Pieniężnej postanowiła obniżyć referencyjną stopę procentową, aby gospodarka mogła stawić czoła gorszej koniunkturze na rynku i potencjalnej recesji. Tani koszt pieniądza, czyli tani koszt kredytu miał pozytywnie nastrajać firmy do inwestowania. Poszczególne stopy procentowe nie są jednak traktowane wybiórczo – najczęściej podwyższa się je lub obniża grupowo.

Dzięki obniżeniu stopy depozytowej w 2020 roku oprocentowanie lokat drastycznie spadło, co miało na celu pobudzić rodaków do wypłacenia środków z depozytów, aby wpuścić je na rynek. Na przykład poprzez konsumpcję czy zainwestowanie ich na rynku akcji oraz obligacji.

Cała gospodarka oparta jest na ciągłym przeciąganiu liny pomiędzy popytem a sprzedażą. Narodowy Bank Polski odgrywa tutaj rolę sędziego, który utrzymuje te dwie strony we względnej równowadze. Wydatki obywateli powinny rosnąć wraz z możliwościami produkcyjnymi gospodarki. Nie dochodzi wtedy do gwałtownych wzrostów cen. Celem banku centralnego jest utrzymywanie inflacji w okolicach 2-3%. Gdy zacznie ona niebezpiecznie rosnąć, niezbędne będzie podwyższenie stóp procentowych, aby ostudzić gospodarkę.

Ile wynosi stopa referencyjna?

W momencie powstawania tego tekstu, czyli w maju 2021, stopa referencyjna znajduje się na rekordowo niskim poziomie – wynosi zaledwie 0,10%. Ostatnia obniżka nastąpiła 29.05.2020 roku, zmniejszając wysokość stopy referencyjnej z 0,50% do 0,10%. Biorąc pod uwagę kilkunastoprocentowe poziomy tego wskaźnika sprzed kilkunastu lat – trzeba sobie jasno powiedzieć, że aktualnie pieniądz jest tani jak barszcz, czego efektem są niewysokie ceny kredytów.

Aby zobrazować sobie, z jak niskim poziomem stopy referencyjnej mamy do czynienia, warto przyjrzeć się poniższej tabelce i wykresowi.

Ten potężny spadek wysokości stopy referencyjnej obrazuje także poniższy wykres.

Referencyjna stopa procentowa – na co ma wpływ jej wysokość?

Ktoś mógłby powiedzieć, że to tylko jakieś ogólne, makroekonomiczne rozważania. Nie do końca tak jest, ponieważ wysokość referencyjnej stopy procentowej ma spory wpływ także na nasz portfel, głównie wtedy, gdy jesteśmy zainteresowani kredytami hipotecznymi i gotówkowymi.

Na jakie elementy rynku finansowego ma wpływ stopa referencyjna?

• kredyty hipoteczne – oprocentowanie kredytów hipotecznych oparte jest na wskaźniku WIBOR®, który zawsze ma zbliżoną wartość do aktualnej stopy referencyjnej NBP. Gdyby nagle stopy procentowe zostały w Polsce drastycznie podwyższone, dziesiątki polskich rodzin musiałoby się mierzyć z dużo wyższymi ratami kredytów hipotecznych. Oczywiście ta kwestia dotyczy “hipotek” opartych o zmienne oprocentowanie. Zobacz: Oprocentowanie zmienne czy stałe? Jakie wybrać przy kredycie hipotecznym?
• kredyty gotówkowe – w tym przypadku również ważny jest WIBOR®, jak i maksymalne ustawowe oprocentowanie kredytów, które oblicza się według wzoru – 2 x (stopa referencyjna NBP + 3,5%). Przy aktualnej wysokości stopy referencyjnej, maksymalne oprocentowanie wynosi 7,2%. Gdyby wynosiła ona, np. 12,5%, najwyższe możliwe oprocentowanie wzrosłoby aż do 32%. Warto pamiętać, że gdy oprocentowanie spada, banki odbijają sobie tę różnicę poprzez wyższą prowizję i opłaty dodatkowe,
• pożyczki pozabankowe – w przypadku popularnych chwilówek na oprocentowanie również wpływa stopa referencyjna. Dzieje się to w taki sam sposób, jak ma to miejsce przy kredytach gotówkowych,
• karty kredytowe – także maksymalne oprocentowanie “kredytówek” działa na podstawie powyższego wzoru, który oparty jest o wysokość stopy referencyjnej,
• opóźnienia w spłacie zobowiązań – gdy zdarzy się nam spóźnić ze spłatą kredytu czy pożyczki, instytucja finansowa zacznie naliczać odsetki za opóźnienie. Ich maksymalną wysokość oblicza się według wzoru – 2 x (stopa referencyjna NBP + 5,5%). Aktualnie wynosi ona 11,2%.

Kredyty hipoteczne a stopy procentowe

Wspominaliśmy już w poprzednim akapicie o tym, jak m.in. stopa referencyjna wpływa na koszt kredytu hipotecznego. Rzućmy jednak okiem na dokładne wyliczenia na temat tego, jak bardzo powiększyłyby się raty naszego zobowiązania wraz z rosnącymi stopami procentowymi – a tym samym rosnącym WIBOR-em®.

Warto więc dokładnie przeanalizować, co się wydarzy z naszymi ratami, gdy stopy procentowe zostaną podwyższone. A prawdopodobnie stanie się to z powodu rozpędzającej się inflacji. Przy niewielkim podwyższeniu stopy referencyjnej – np. z 0,1% do 0,5% – koszt kredytu nie wzrośnie zbyt mocno. “Hipoteka” to jednak zobowiązanie na wiele lat i gdyby WIBOR® kiedyś poszybował w kierunku 5-10%, nasz domowy budżet mógłby tego po prostu nie wytrzymać.

Pozostałe stopy procentowe

Na koniec rzućmy jeszcze okiem na wysokość innych podstawowych stóp procentowych, którą ustala Narodowy Bank Polski poprzez obwieszczenia Rady Polityki Pieniężnej.

Źródła:

1. https://mfiles.pl/pl/index.php/Stopa_referencyjna