Stopy procentowe – Co dalej planuje RPP?

Niestety, wygląda na to, że spełniło się znane chińskie powiedzenie: obyś nie żył w ciekawych czasach. Obecnie w takich właśnie żyjemy, a przyczyniły się do tego m.in. pandemia koronawirusa oraz wojna rosyjsko-ukraińska.

Stopy procentowe — co to jest?

Stopy procentowe NBP to jedno z narzędzi polityki pieniężnej, którą prowadzi Narodowy Bank Polski. W ustawie z dnia 29.08.1997 r. możemy znaleźć informację, zgodnie z którą:

Najważniejszym zadaniem Narodowego Banku Polskiego jest ochrona gospodarki przed wysoką inflacją. NBP ma szereg narzędzi, by wykonać powierzone mu zadanie. Jednym z nich jest możliwość podwyżki lub obniżki stóp procentowych.

Jak działają stopy procentowe?

Generalnie, sposób działania stóp procentowych jest prosty:

• wzrost stóp procentowych NBP ma na celu ostudzenie gospodarki oraz obniżenie inflacji,
• decyzja o obniżeniu stóp procentowych jest podejmowana w celu pobudzenia gospodarki.

Podwyżki i obniżki stóp procentowych jako narzędzie polityki pieniężnej

Jeśli NBP postanowi podnieść stopy procentowe, koszt, po jakim banki pożyczają sobie, wzrasta. Efektem jest wzrost oprocentowania kredytów oraz depozytów. Oznacza to spadek podaży pieniądza w gospodarce, ponieważ:

• kredyty (kredyty gotówkowe, hipoteczne) stają się droższe z powodu wyższych prowizji,
• wzrasta oprocentowanie, a zatem opłacalność obligacji emitowanych przez Skarb Państwa. Takie rozwiązanie zachęca do oszczędzania.

Dzięki temu spada ilość pieniądza w obiegu, co powinno obniżyć inflację. Z drugiej strony wyższe koszty pożyczania mogą hamować inwestycje i konsumpcję, osłabiając wzrost gospodarczy.

Zasada ta działa również w drugą stronę. NBP może obniżyć stopy procentowe, skłaniając banki komercyjne do tego, by zredukować oprocentowanie kredytów oraz depozytów. W efekcie powinien przyspieszyć wzrost gospodarczy, co jednak wiąże się z ryzykiem inflacji.

Ile wynoszą stopy procentowe w Polsce?

Aby zrozumieć, dlaczego w ostatnich miesiącach obserwowaliśmy cykl agresywnych podwyżek stóp procentowych NBP, musimy przeanalizować poziom inflacji w Polsce.

Cofnijmy się do początków stulecia. Spójrz na poniższy wykres, aby przekonać się, jak spadały i rosły, stopy procentowe na przestrzeni lat:

Nieprzypadkowo na wykresie przedstawiono jednocześnie wysokość stóp procentowych oraz inflację. Na początku stulecia stopy procentowe NBP były ustalone na wysokim poziomie — znacznie wyżej w porównaniu z obecnymi czasami, w których narzeka się na decyzje banku centralnego.

Było to spowodowane inflacją — ta sięgała w latach 90. XX wieku ok. 586%! W następnych latach zaczęła wprawdzie spadać, ale w 2000 r. wciąż wynosiła ok. 10%, stąd taki poziom stóp procentowych.

W okresie 2001-2011 obniżano stopy. Po pierwsze, starano się pobudzić gospodarkę, by ta stała się konkurencyjna i mogła rywalizować z państwami Europy — a przecież trzeba pamiętać, że przygotowywano się już do wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej.

Kolejnym powodem, dla którego NBP postawił na zmianę stóp procentowych, była chęć pobudzenia rynku budownictwa mieszkaniowego — miało się to odbyć poprzez zapewnienie dostępu do kredytów hipotecznych.

Okres od 2013 r. do 2016 r. przyniósł dalsze obniżki stóp. Państwo mogło sobie na to pozwolić, ponieważ inflacja nie tylko nie była wtedy niska, ale wręcz przechodziła w deflację! Oznaczało to, że ceny towarów i usług zaczynały spadać.

O ile wzrosły stopy procentowe?

Odwrócenie tego spadkowego trendu nastąpiło w 2021 roku i trwa — niestety — do dziś (styczeń 2024 r.). Wzrost inflacji był początkowo nieznaczny, ale jeszcze przed rozwojem koronawirusa przekroczyliśmy, choć niewiele, cel inflacyjny. Na tym się nie skończyło, a inflacja bezpośrednio przed wybuchem wojny wyniosła ok. 9,2%

Stopy zaczęły rosnąć dopiero w drugiej połowie 2021 r., ale podwyżki nastąpiły szybko (seria kilku miesięcy 2021/2022), co utrudniło dostęp do kredytów hipotecznych i zwiększyło ich koszt.

Wartości stóp procentowych w 2024

Dla porównania, w 2020 r. poziom tych stóp nie przekraczał 1%. Cel takiego działania jest bardzo prosty: nie doprowadzić do dalszego wzrostu inflacji.

Jednocześnie RPP na swoim pierwszym posiedzeniu w 2024 r. (* odbyło się 8-9 stycznia) nie zmieniła wysokości stóp procentowych, które obowiązują od 5 października 2023 r. Swoją decyzję poparła aktualną i prognozowaną sytuacją gospodarczą dla Polski i świata (*z uwzględnieniem inflacji).

Kiedy spadną stopy procentowe?

Część ekonomistów jest zdania, że jeśli w ogóle dojdzie do spadku stóp procentowych w bieżącym roku, to nastąpi to najwcześniej w marcu. W tym czasie Rada Polityki Pieniężnej pozna nową projekcję dla inflacji i produktu krajowego brutto (PKB).

Chociaż nie brakuje głosów, że warunki do obniżek stóp pojawią się w ostatnim kwartale 2024 r. albo dopiero w przyszłym roku.

Jak stopy procentowe wpływają na inflację? Jak szybko mogą rosnąć stopy procentowe NBP?

Zadajesz sobie pytanie: kiedy spadek inflacji w Polsce?

Niestety, na razie wszyscy musimy uzbroić się w cierpliwość. Chociaż scenariusz inflacji na początek roku kreśli się obiecująco: w I i II kw. 2024 r. ma oscylować poniżej 3,5 proc. To w późniejszych okresach przewiduje się jej odbicie do 6-8 proc.

Prognozy PIE przygotowane pod koniec 2023 r. przewidują, że średni wskaźnik inflacji w 2024 r. utrzyma się na poziomie 5,1 proc. Jednak pozostanie on powyżej celu NBP także w 2025 r. Spodziewany jest wysoki wzrost cen usług (* w tym m.in. podwyżki cen energii w II poł. 2024 r.). Ale to nie wszystko:

Dodatkowo inflację prawie o 1 pkt proc. podniesie przywrócenie wyższej stawki VAT na żywność. Na koniec 2025 r. inflacja powinna być zbliżona do 4,5 proc. Po usunięciu zmian regulacyjnych taki wynik powinien być zbieżny z górnym przedziałem dopuszczalnego pasma wahań dla celu NBP.

prognozuje Sergiej Druchyn, starszy analityk w zespole makroekonomii PIE.

Kto zarabia na stopach procentowych?

Na wysokich stopach procentowych zyskują następujące grupy:

• banki — ponieważ kredyty są wówczas wyżej oprocentowane,
• oszczędzający — wysokie stopy oznaczają również korzystniej oprocentowane lokaty bankowe, rachunki oszczędnościowe oraz obligacje skarbowe. Zainteresowanie obligacjami dobrze widać na poniższym wykresie:

Z drugiej strony trzeba mieć na uwadze, że wysokie stopy procentowe to sytuacja typowa dla gospodarki, w której mamy do czynienia z wysoką inflacją.

Oznacza to, że — nawet jeśli zyskujemy na odsetkach z lokat — to trzeba pamiętać o wzroście cen towarów i usług w sklepach.

Sytuacja nie jest więc tak prosta, jak mogłoby się wydawać.

Co dalej ze stopami procentowymi w 2024?

Kredytobiorców oraz analityków ekonomicznych interesuje przyszłość. Co dalej ze stopami procentowymi?

Stopy procentowe a wojna na Ukrainie

Sytuację gospodarczą skomplikowała wojna na Ukrainie. Doprowadziła ona do tragedii setek tysięcy ludzi, ale trzeba pamiętać również o sferze gospodarczej. Problemem jest zaburzenie łańcuchów dostaw oraz kryzys energetyczny.

Na efekty nie trzeba było czekać długo — inflacja do końca 2022 r. osiągnęła poziom z początku stulecia. Nie powinno zatem dziwić, że stopy procentowe NBP wciąż utrzymują się na wysokim poziomie.

Stopy procentowe w Europie

Jeśli spojrzymy na działania podejmowane na szczeblu unijnym, okazuje się, że stopy procentowe w Polsce są bardzo wysokie.

Od października 2023 r. stopy Europejskiego Banku Centralnego po kilku podwyżkach wynoszą: 4,50%, 4,75% oraz 4,00% (odpowiednio dla: operacji refinansujących, kredytów oraz depozytów).

Stopy wciąż będą podnoszone, do czasu, gdy inflacja osiągnie poziom 2%. Jak widać, polityka EBC jest bardziej zachowawcza niż krajowe działania.

Ile maksymalnie może wzrosnąć rata kredytu?

To, o ile wzrośnie rata kredytu, zależy od sumy zobowiązania oraz struktury rat. Im większy jest udział odsetek w racie, tym wzrost będzie poważniejszy, ponieważ to właśnie część odsetkowa wzrasta wskutek podnoszenia stóp procentowych.

Dlaczego rata kredytu rośnie? Powodem są, jak już wiesz, rosnące stopy procentowe. Zależy od nich koszt kredytu, na który składa się marża dla banku oraz wskaźnik stopy bazowej. Ten ostatni, tj. WIBOR, zależy właśnie od stóp procentowych NBP.

Harmonogram posiedzeń RPP w 2024

NBP na swojej stronie opublikowało najnowszy wykaz posiedzeń, które będą odbywały się każdego miesiąca. Mają one potrwać w założeniu 1-2 dni.

FAQ: najczęściej zadawane pytania

Polecamy artykuły:

• Kredyt hipoteczny na zakup działki – czy warto?