Kredyt konsorcjalny — co to jest i jak działa?

Jak sfinansować ogromną inwestycję, która pochłonie przynajmniej kilkadziesiąt milionów złotych? Czy jakikolwiek bank może tyle pożyczyć? Rozwiązaniem jest kredyt konsorcjalny, z którego korzystają największe spółki w kraju.

Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym, czy bank może uznać, że pożyczana kwota kredytu jest zbyt wielka, jak na jego możliwości? Albo, że ryzyko udzielenia finansowania jest zbyt duże? Nie mówię tu o kwotach rzędu kilkuset tysięcy czy kilku milionów złotych. Takie kredyty to obecnie może nie standard, ale nic nadzwyczajnego w segmencie obsługi dużych spółek. Mowa o setkach milionów złotych zobowiązania.

Taka sytuacja wcale nie jest ultrarzadka. Co może zrobić klient w tym przypadku? Może zaciągnąć kredyt konsorcjalny, czyli taki, który jest wspólnie udzielany przez kilka banków.

Kredyt konsorcjalny — co to jest?

Kredyt konsorcjalny to kredyt inwestycyjny lub obrotowy, który udzielany jest przez co najmniej dwa banki. Ten rodzaj finansowania nie jest dostępny dla firmy zwykłego Kowalskiego, który prowadzi przysłowiowy warzywniak na rogu. Zazwyczaj kredytobiorcami są największe spółki, często państwowe i często notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Oczywiście nie jest to regułą, ale niewiele jest prywatnych przedsiębiorstw, które posiadają zdolność kredytową na zaciągnięcie kredytu w minimalnej kwocie 100 mln zł.

Kredyty konsorcjalne pomimo ogromnych kwot, są przyznawane na stosunkowo krótki czas. Jest to zazwyczaj okres 3-7 lat. W porównaniu do kredytów hipotecznych dla osób fizycznych na 35 lat to naprawdę krótko.

W Polsce dominuje model “klubowy”, czyli wszystkie banki wchodzące w skład konsorcjum są równorzędne i prowadzą rozmowy z klientami. Rozwiązaniem mniej popularnym w naszym kraju jest wybór aranżerów procesu, a następnie sprzedaż udziałów w konsorcjum innym podmiotom (np. bankom z mniejszym zaangażowaniem, bez doświadczenia).

Dlaczego banki udzielają kredytów konsorcjalnych?

Są dwa główne powody:

Po pierwsze: wnioskowana kwota jest zbyt wysoka. Banki muszą zachować odpowiednią strukturę finansową. Ważna jest równowaga pomiędzy depozytami i kredytami. Udzielenie zbyt dużej kwoty kredytu może nią zachwiać. Lub bank zwyczajnie nie będzie posiadać wystarczających środków (pomyśl np. o lokalnych bankach spółdzielczych). Opowiem Ci coś z doświadczenia doradcy klienta:

Wydawało mi się zawsze, że bank się cieszy, kiedy przychodzi klient VIP i chce zdeponować na lokatach milion czy dwa. Ale szybko zostałam z tego błędnego myślenia, wyprowadzona. Bank woli 20 klientów, z których każdy przyniesie po 50.000 zł, niż jednego z milionem. Jeśli VIP zechce zerwać lokatę przed czasem, to bank musi na szybko “kombinować” milion (a przeważnie jest on już gdzieś zainwestowany). W przypadku, gdy Kowalski zerwie lokatę na 50.000 zł, tego problemu nie ma.

Po drugie: ryzyko jest zbyt duże. Duże zaangażowanie = duże ryzyko. W razie niewypłacalności klienta bank może mieć problem z odzyskaniem pieniędzy. W takim wypadku istnieje prawdopodobieństwo, że jego pozycja na rynku zostanie zachwiana, co w skrajnych sytuacjach prowadzi do bankructwa.

Jak działa kredyt konsorcjalny?

Do banku przychodzi klient, reprezentant dużej, międzynarodowej spółki. Mówi, że przedsiębiorstwo potrzebuje 100 mln zł kredytu inwestycyjnego. Bank, po wstępnej analizie projektu mówi, że niestety, ryzyko jest dla nich zbyt duże, ale mogą zaproponować kredyt konsorcjalny. Klient się zgadza. Bank zaczyna działać.

1. Czynności przyznania kredytu rozpoczynają się od tego, że bank prowadzący zaprasza do konsorcjum inne podmioty. Najczęściej są to pozostałe banki, z którymi klient ma już relacje biznesowe. Jeśli ich nie ma (ponieważ firma obsługuje wszystko w jednym miejscu), to bank prowadzący proponuje skład konsorcjum na podstawie własnych doświadczeń.
2. Bank, który ma największe zaangażowanie w finansowaniu klienta, najczęściej zostaje liderem procesu — prowadzi rozmowy i negocjacje z klientem, koordynuje zadania.
3. Klient dostarcza dokumenty. Konsorcja weryfikują dokumenty przedstawione przez firmę i decydują o tym, czy chcą udzielić kredytu, czy też nie. Każdy bank decyduje za siebie. W celu weryfikacji projektu bank może zatrudnić firmę konsultingową.
4. W niektórych przypadkach jeden bank przyjmuje na siebie rolę agenta. Staje się on reprezentantem całego konsorcjum, by móc sprawnie koordynować proces dostarczania dokumentów kredytowych, negocjacji, wypłaty kredytu, spłat rat itp.
5. Konsorcjum może powołać dodatkowo agenta zabezpieczeń, którego zadaniem jest koordynowanie i upraszczanie procesu związanego z ustanawianiem i administrowaniem zabezpieczeniami finansowania. Może to być bank-agent, ale wcale nie musi.
6. Banki, w celu udzielenia kredytu, podpisują umowę o utworzeniu konsorcjum bankowego. W takiej umowie zawarte są informacje odnośnie warunków udzielenia finansowania, zabezpieczenia oraz wyznaczany jest bank reprezentujący konsorcjum przy podpisywaniu umowy.¹
7. Po pozytywnej decyzji o udzieleniu kredytu podpisywana jest umowa kredytowa. Następuje wypłata środków wg określonego harmonogramu wypłat, najczęściej w transzach. Banki ponoszą ryzyko uzależnione od udziału kwotowego w całości kredytu.

Na co można przeznaczyć kredyty konsorcjalne?

Są on przeznaczone przede wszystkim na finansowanie inwestycji. Kredytem konsorcjalnym sfinansuje się zakup linii produkcyjnej, budowę mostu czy drogi, przejęcie innej firmy itp.

Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by konsorcjum sfinansowało kredytem także działalność bieżącą przedsiębiorstwa czy też spłaciło nim wcześniejsze zobowiązania.

Polecamy kredyty dla firm. Sprawdź nasz ranking i poradnik:

Rodzaje kredytów konsorcjalnych

Musisz wiedzieć, że umowa kredytu konsorcjalnego całkowicie różni się od tego, z czym mamy do czynienia na co dzień w bankach. Każdy jej element podlega negocjacjom. Nie zdarzają się sytuacje, jak z klientem detalicznym: proszę panie Kowalski, tu jest propozycja kredytu, bierze pan na tych warunkach czy nie?

Nie ma jednej, z góry narzuconej oferty. Wszystko jest płynne i do ustalenia w drodze porozumienia na linii klient-banki. Stąd też i rodzaje udzielanych kredytów mogą być różne (np. jeden kredyt na cele łączone).

Podział ze względu na przeznaczenie kredytu

Kredyty konsorcjalne inwestycyjne

Celowy kredyt, który przeznaczony jest na realizację konkretnej inwestycji (lub kilku inwestycji jednocześnie). W przypadku ogromnych projektów, takich jak budowa obiektów infrastrukturalnych, okres kredytowania może wynieść 10-15 lat.

Kredyty konsorcjalne obrotowe

Przeznaczone na finansowanie bieżącej działalności firmy.

Kredyty obrotowe dla firm. Ranking + poradnik Zobacz

Kredyty konsorcjalne konsolidacyjne

Ten rodzaj finansowania może być przeznaczony także na spłatę zobowiązań. I nie mówimy tu tylko o kredytach w bankach, ale np. o konieczności zapewnienia środków na wykup obligacji w terminie ich zapadalności.

Podział ze względu na zabezpieczenie

Kredyty konsorcjalne zabezpieczone

Większość udzielanych kredytów tego typu to kredyty zabezpieczone. To, jakie zabezpieczenia przyjmą banki wchodzące w skład konsorcjum, zależy od analizy sytuacji samego przedsiębiorstwa i posiadanych przez niego aktywów. Warto dodać, że niezwykle rzadko będzie to tylko jedno zabezpieczenie.

Najczęściej jako zabezpieczenia kredytu konsorcjalnego przyjmuje się: ²

• hipoteki;
• zastawy rejestrowe i finansowe. Przedmiotem zastawu mogą być różnego rodzaju aktywa, które stanowią własność kredytobiorcy, udziały, akcje, środki na rachunkach bankowych;
• pełnomocnictwa do kont bankowych;
• weksle;
• oświadczenia o poddaniu się egzekucji;
• cesje praw z umów, np. z umów ubezpieczenia;
• powiernicze przeniesienie własności.

Kredyty konsorcjalne niezabezpieczone

Teoretycznie są możliwe, ale jak dowodzi praktyka, raczej w rzeczywistości nie są osiągalne. Bank, który udziela 50 mln zł kredytu z reguły woli mieć zabezpieczenie jego spłaty.

Jakie są rodzaje kredytów dla firm?

Banki mają szeroką ofertę finansowania biznesu. Do najpopularniejszych rodzajów kredytów dla firm należą:

• pożyczki gotówkowe na firmę z przeznaczeniem na dowolny cel;
• kredyty obrotowe w rachunku bieżącym lub kredytowym na finansowanie bieżących potrzeb firmy;
• kredyty inwestycyjne na realizację konkretnej inwestycji;
• kredyty hipoteczne dla firm, na zakup lub budowę nieruchomości firmowej;
• pożyczki hipoteczne dla biznesu, na dowolny cel, ale zabezpieczone.

Oprócz wyżej wymienionych “zwykłych” kredytów dla firm, mamy również te mniej popularne, takie jak opisywany tu kredyt konsorcjalny czy kredyty eksportowe, czyli finansowanie dla ściśle określonej, wąskiej grupy przedsiębiorców.

Ile wynosi minimalna kwota kredytu konsorcjalnego?

Minimalna kwota udzielanego kredytu konsorcjalnego to około 50 mln zł na bank. Czyli kredyt musi być na minimalną kwotę co najmniej 100 mln zł, gdyż w finansowaniu uczestniczą co najmniej dwa banki.

Maksymalna kwota kredytu nie istnieje.

W jakim banku najłatwiej dostać kredyt konsorcjalny?

Jeśli chciałbyś otrzymać kredyt konsorcjalny, w pierwszej kolejności udaj się z tym do banku, w którym jesteś najbardziej zaangażowany finansowo. Duże spółki z reguły korzystają z usług kilku instytucji, dlatego warto zacząć od tej, w której masz najwięcej produktów czy największy kredyt.

Dla kogo jest kredyt konsorcjalny?

Banki uzależniają udzielenie tej formy finansowania od:

• wysokiej zdolności kredytowej przedsiębiorstwa;
• dobrej historii kredytowej;
• pozytywnej oceny projektu inwestycyjnego;
• posiadania wkładu własnego;
• przedstawienia odpowiedniego zabezpieczenia spłaty kredytu.

Płynność finansowa firmy: jak ją ocenić i poprawić? Zobacz

Dokumenty potrzebne do wniosku o kredyt konsorcjalny

Aby złożyć wniosek o kredyt, potrzebny będzie cały komplet dokumentów. Najczęściej są to:

• Dokumenty finansowe firmy.
• Dokumenty rejestrowe.
• Dokumenty odnośnie proponowanego zabezpieczenia kredytu.
• Dokumentacja dotycząca planowanej inwestycji, przygotowana w standardzie LMA (Loan Market Association)³. W tym standardzie przygotowywane są wszelkie umowy kredytowe, również te dla osób fizycznych. Norma LMA powstała po to, by maksymalnie zabezpieczyć obie strony: kredytodawcę i kredytobiorcę i nie pozostawić miejsca na dowolność interpretacji zapisów. Spójrz na dowolną umowę bankową: na pierwszym miejscu masz definicje wszystkich ważnych pojęć.

Szczególnie ostatnia pozycja może przysporzyć problemów przedsiębiorstwu, które nigdy wcześniej nie przygotowywało dokumentów w standardzie LMA. Rozwiązaniem może być zlecenie jej wykonania kancelarii prawnej, specjalizującej się w tego typu działaniach. Wiąże się to oczywiście z dodatkowymi kosztami, ale za to zyskujesz gwarancję, że wszystko zostanie dopięte na ostatni guzik.

Jak złożyć wniosek o kredyt konsorcjalny? Krok po kroku

1. Nawiąż kontakt z bankiem, który może zainicjować powstanie konsorcjum. Najlepiej udaj się do tego, w którym Twoja firma ma największe zaangażowanie finansowe. Wskazane jest, by rozmowy i negocjacje prowadziła osoba, doskonale znająca sytuację finansową przedsiębiorstwa, np. dyrektor finansowy. Dzięki temu będzie mógł szczegółowo omówić z bankiem sprawy dotyczące np. wysokości kredytu, sposobu spłat kredytu czy samego projektu inwestycyjnego.
2. Krok drugi: bank musi zainicjować powstanie konsorcjum. Dopiero wtedy możliwe jest złożenie wniosku kredytowego. Od tej pory na ogół będziesz prowadzić rozmowy z reprezentantem całego konsorcjum.
3. Składasz wniosek o finansowanie. Jeśli czujesz, że przygotowanie dokumentacji w standardzie LMA przerasta możliwości Twoje i Twojego zespołu, nie wahaj się zlecić tego zadania wyspecjalizowanej kancelarii prawnej. Dokumenty przedstawiasz dla każdego banku oddzielnie. Pamiętaj, że banki indywidualnie podejmują decyzję o przyznaniu finansowania, nie konsorcjum jako takie. Musisz liczyć się z ryzykiem, że bank A pozytywnie rozpatrzy Twój wniosek i zgodzi się finansować projekt, a bank B już nie.
4. Podpisujesz umowę, otrzymujesz środki, jeśli trzeba, to rozliczasz się z wypłaconych transz.

Koszt kredytu konsorcjalnego

Jeden kredyt konsorcjalny jest z reguły droższy niż kilka zwykłych kredytów inwestycyjnych na taką samą sumę. Dzieje się tak dlatego, ponieważ dochodzą tu inne koszty, których nie ma przy zwykłym zobowiązaniu. Na przykład koszty obsługi prawnej (umowa kredytu musi przejść w każdym banku przez dział prawny z osobna) lub wynagrodzenia dla firmy konsultingowej, której bank zleci ocenę projektu.

Na koszty kredytu konsorcjalnego składają się:

• Prowizja organizacyjna.
• Prowizja agencyjna.
• Prowizja od zaangażowania.
• Oprocentowanie kredytu konsorcjalnego. Odsetki są zazwyczaj naliczane wg zmiennej stopy procentowej WIBOR/LIBOR/EURIBOR + marża banku.

Moim zdaniem w koszt kredytu należy wliczyć także poboczne wydatki, nieujęte w umowie kredytowej, lecz mający bezpośredni związek z kredytem. Czyli np. wynagrodzenie dla kancelarii prawnej za przygotowanie dokumentacji w standardzie LMA.

Spłata kredytu konsorcjalnego

Spłata kredytu odbywa się na jeden z dwóch sposobów, w zależności od tego, w jaki sposób został udzielony kredyt.

1. Tryb scentralizowany kredytowania.

Przebieg procesu kredytowego jest koordynowany przez wybrany bank reprezentujący konsorcjum. Jest jeden wspólny kredyt, udzielany przez konsorcjum. Przedsiębiorstwo dokonuje spłaty kredytu na rachunek banku reprezentującego. I to właśnie ten bank jest odpowiedzialny za dalsze rozdysponowanie środków, stosownie do tego, jakie zaangażowanie mają poszczególne banki.

2. Tryb zdecentralizowany kredytowania.

Banki wchodzące w skład konsorcjum udzielają kredytu bezpośrednio dla firmy. Nie ma banku-reprezentanta. Czyli poszczególne banki wypłacają środki przedsiębiorcy stosownie do ustalonej wcześniej wysokości kredytu przypadającego na daną instytucję. Przedsiębiorca, spłacając kredyt, musi robić kilka przelewów na różne rachunki.

Kredyt konsorcjalny w Polsce — przykłady

PGNiG kredyt konsorcjalny

W czerwcu 2019 roku PGNiG podpisało umowę odnawialnego kredytu konsorcjalnego na kwotę 10 miliardów złotych. Umowa została zawarta na 5 lat.

W skład konsorcjum weszło 9 banków: Bank Gospodarstwa Krajowego BGK, Pekao S.A., BNP Paribas, Caixa Bank Oddział w Polsce, ING, Intesa Sanpaolo SpA Oddział w Polsce, PKO BP, Santander Bank Polska, Société Générale.

Kredyt został zaciągnięty przede wszystkim po to, by zastąpić finansowanie o wartości 8 mld zł w postaci dwóch programów emisji obligacji z gwarancją objęcia.

Kredyt konsorcjalny Orlen

W 2020 roku zawarł umowę kredytu konsorcjalnego w formie obrotowego kredytu odnawialnego. W konsorcjum uczestniczyło 16 banków. Kredyt został udzielony na kwotę 1,75 mld euro i na okres 3 lat, z możliwością przedłużenia o kolejne 2 lata.

Na co Orlen przeznaczył środki z kredytu? Głównie na inwestycje, takie jak modernizacja rafinerii i petrochemii oraz rozwój niskoemisyjnych źródeł wytwarzania energii.

Czy opłaca się skorzystać z kredytu konsorcjalnego?

Zaciągnięcie każdego zobowiązania należy poprzedzić analizą opłacalności. A szczególnie, jeśli przedsiębiorstwo planuje pożyczyć ogromną sumę. Z uwagi na wyższe koszty kredytu może się okazać, iż inwestycja nie będzie opłacalna.

Korzyści kredytów konsorcjalnych

• Sposób na pozyskanie finansowania, które przekracza możliwości jednego banku.
• Banki wchodzące w skład konsorcjum ograniczają ryzyko.
• Możliwość nawiązania współpracy z nowymi bankami, które wejdą w skład konsorcjum, również zagranicznymi.
• Indywidualne warunki, ustalane na zasadzie obustronnego porozumienia klient-banki.
• Może być udzielony w PLN lub w walutach obcych.

Wady kredytów konsorcjalnych

• Droższy od standardowych kredytów.
• Konieczność przygotowania odpowiedniej dokumentacji, co może być skomplikowane i czasochłonne.
• Dłuższy okres oczekiwania na kredyt (w porównaniu z zobowiązaniem zaciąganym w jednej instytucji).

FAQ: najczęściej zadawane pytania

Polecamy również:

• Forfaiting — co to? Czym różni się od faktoringu?

• Co to jest faktoring – jak działa? Zestawienie ofert