Co to jest faktoring i jak działa? [Ranking firm faktoringowych]

Faktoring dla firm oferowany jest zarówno przez banki, jak i instytucje pozabankowe. Jest dobrą alternatywą dla kredytów obrotowych – i przy tym pozwala na odzyskanie płynności finansowej, kiedy wystawiasz swoim kontrahentom faktury z odroczonym terminem płatności lub masz problem z pozyskaniem innych źródeł finansowania.

Usługa faktoringu to dla przedsiębiorców wygodny sposób na finansowanie faktur, który dodatkowo zabezpiecza przed ryzykiem braku zapłaty ze strony kontrahentów. Dlaczego piszemy o tym rozwiązaniu? Bo jest łatwo dostępne i stało się najszybciej rozwijającą usługą finansową w Polsce, z której środki możemy uzyskać wyłącznie na podstawie wystawionych faktur.

Faktoring – co to jest?

W najbardziej podstawowym rozumieniu, faktoring (pełna nazwa: faktoring wierzytelnościowy) to usługa polegająca na sprzedaży przedterminowych faktur w zamian za gotówkę.

Przykład zastosowania faktoringu:

Twój kontrahent zwleka z przelewem płatności za dostarczony towar/usługę lub na zapłatę należności ma jeszcze dużo czasu, w wyniku czego masz zablokowane środki na dalszy rozwój firmy. Taka sytuacja jest mało komfortowa i może stanowić spory problem z utrzymaniem płynności finansowej.

Faktoring dla firm zapobiega właśnie takim nieprzewidzianym zdarzeniom. Pozwala uwolnić część pieniędzy z naszych faktur, które wypłaca firma faktoringowa, a wobec dłużnika podejmuje odpowiednie działania zmierzające do odzyskania należności. Gdy je otrzyma, wypłaca przedsiębiorcy pozostałą część pieniędzy.

Strony i przedmiot faktoringu

Definicję oraz warunki faktoringu reguluje międzynarodowa konwencja z 28 maja 1988 r. zawarta w Ottawie. W Polsce faktoring traktowany jest jako umowa nienazwana, określana na podstawie art. 353 kodeksu cywilnego oraz kodeksu spółek handlowych ¹.

Umowa faktoringu zawierana jest przed dwóch uczestników:

• faktoranta, czyli przedsiębiorcę, który chce skorzystać z usług faktoringu. Zazwyczaj są to przedsiębiorstwa z branży transportowej, branży budowlanej, usługowej czy handlowej,
• faktora, a więc firmę faktoringową, która specjalizuje się w wykupie nieprzeterminowanych wierzytelności, np. Smeo czy Monevia.
• przedmiotem umowy faktoringowej są wierzytelności, których termin płatności jeszcze nie minął.

Odrębnym uczestnikiem jest także dłużnik faktoringowy, a więc kontrahent danej firmy, który ma do zapłaty fakturę w określonym terminie. Nie jest on natomiast żadną ze stron umowy faktoringowej. W zależności jednak od rodzaju faktoringu będzie musiał wyrazić zgodę na przeniesienie wierzytelności na faktora.

Jak działa faktoring wierzytelności w praktyce?

Usługi faktoringu działają w bardzo przejrzysty sposób. Załóżmy, że prowadzisz przedsiębiorstwo i wystawiasz faktury z odroczonym terminem płatności (najczęściej do 60 lub 90 dni). Wysyłasz fakturę do kontrahenta, ale jednocześnie jej kopia trafia do firmy faktoringowej. Faktor opłaca ją od razu i wysyła za nią środki, choć będzie to tylko część z całości zaległej kwoty. Gdy przychodzi termin płatności za fakturę i otrzymuje za nią przelew od kontrahenta, pozostała część sumy z niej trafia na Twoje konto.

W zależności od oferowanych usług firmy faktoringowej niektóre z nich biorą na siebie ryzyko niewypłacalności kontrahenta, wynikające z nieopłaconych faktur. Jednak u nie każdego faktora się z tym spotkamy.

Rodzaje faktoringu i podział

Najczęściej spotykany jest faktoring pełny oraz faktoring niepełny. Czym różnią się między sobą te oba rodzaje?

• Faktoring pełny (faktoring bez regresu, właściwy, prawidłowy) – definicja faktoringu pełnego mówi o tym, że faktor bierze na siebie pełną odpowiedzialność za wykupioną należność – w tym samo ryzyko niewypłacalności kontrahenta. A więc faktorant sprzedający swoją fakturę – prościej mówiąc – może zapomnieć o sprawie. Jego kontrahent otrzymuje informację o zmianie numeru rachunku na konto faktora. W faktoringu pełnym w momencie jakichkolwiek problemów z wypłacalnością, windykacją długu również zajmuje się faktor.
• Faktoring niepełny (faktoring z regresem, niewłaściwy) – w przypadku faktoringu niepełnego przedsiębiorca nie pozbywa się ryzyka niewypłacalności dłużnika. Dlatego musi zadbać on o to, by jego kontrahent spłacił swoje zobowiązanie na czas. W momencie braku zapłaty w terminie firma faktoringowa może domagać się od faktora zwrotu należności uzyskanej na podstawie umowy.
• Faktoring mieszany – ten rodzaj faktoringu łączy w sobie cechu faktoringu niepełnego i pełnego. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca może przenieść ryzyko niewypłacalności dłużnika na faktora, ale tylko do określonej kwoty. Po jej przekroczeniu ryzyko ponosi już sam przedsiębiorca. A więc do pewnej wysokości limitu, który wskazuje umowa faktoringu mamy do czynienia z faktoringiem pełnym, a powyżej niej – z faktoringiem niepełnym.

Formy faktoringu w Polsce

Usługi faktoringowe możemy też podzielić ze względu na termin zawiadomienia o podpisaniu umowy faktoringowej:

• Faktoring otwarty (faktoring jawny) – w tym przypadku kontrahent zostaje powiadomiony o podpisaniu umowy faktoringu zaraz po jej podpisaniu – najczęściej informuje go o tym sama firma faktoringowa. Tutaj również dochodzi do cesji wierzytelności, na którą musi wyrazić zgodę sam dłużnik faktoringowy. Duże znaczenie ma także jego kondycja finansowa. Jeśli będzie ona pozytywna, usługa faktoringu będzie możliwa. Jest to najpopularniejsza forma faktoringu zarówno dla transakcji krajowych, jak i globalnych.
• Cichy faktoring (tzw. faktoring tajny, bez cesji) – w scenariuszu faktoringu tajnego wygląda to zgoła inaczej. Dłużnik nie zostaje poinformowany o podpisaniu umowy faktoringowej i nadal dokonuje płatności na rachunek faktoranta. Jednak po otrzymaniu wpływów przedsiębiorca musi przekazać pieniądze nowemu wierzycielowi, czyli faktorowi. Tego typu faktoring stosowany jest najczęściej względem kontrahentów o dobrej sytuacji finansowej i dużej terminowości.
• Faktoring półotwarty – w usłudze faktoringu tego typu dłużnik faktoringowy dowiaduje się o sprzedaży należności faktorowi dopiero w momencie otrzymania przedsądowego wezwania do zapłaty. W praktyce oznacza to, że jeśli będzie on regulował płatności w wyznaczonym terminie, to w ogóle nie dowie się o zmianie właściciela faktury.

Kategorie faktoringu

Kolejnymi odmianami faktoringu jest ich podział ze względu na terytorium.

• Faktoring krajowy – skorzystają z niego wyłącznie firmy zarejestrowane na terytorium Polski i prowadzące tutaj swoją działalność. Może być on proponowany w formie faktoringu pełnego, niepełnego albo mieszanego.
• Faktoring globalny – skierowany jest do przedsiębiorstw, które prowadzą swoje interesy za granicą. Dzieli się on na dwie podkategorie:

a) faktoring eksportowy – to rozwiązanie dla krajowych przedsiębiorców, którzy wysyłają swoje towary na rynki zagraniczne.

b) faktoring importowy – to usługa dla przedsiębiorstw, które zajmują się importem towarów z rynków zagranicznych do Polski. W tym przypadku usługa faktoringu polega na współpracy polskiego faktora z jego odpowiednikiem w kraju, z którego sprowadzane są produkty.

• Faktoring dyskontowy (inaczej przyspieszony) – tutaj po podpisaniu umowy z firmą faktoringową, przedsiębiorca otrzymuje błyskawiczny przelew środków. Wiąże się on natomiast z wyższą prowizją faktora, co znacznie obniży wysokość otrzymanej przez przedsiębiorcę sumy środków.
• Zaliczkowy – przy tym rozwiązaniu faktor wypłaca przedsiębiorcy zaliczkę, która stanowi określony procent kwoty widocznej w umowie sprzedaży. Pozostałą część kwoty otrzymuje, gdy dłużnik ureguluje płatność na konto faktora.
• Wymagalnościowy – to dość specyficzny rodzaj faktoringu, bo przedsiębiorcy nie chodzi o utrzymanie płynności finansowej czy pozyskanie środków na nowe inwestycje – a jedynie o przekazanie wierzytelności firmie faktoringowej. Dlatego faktor nie wypłaca od razu pieniędzy faktorantowi. Zrobi to dopiero, gdy jego kontrahent dokona spłaty długu.

Faktoring odwrotny – co to takiego?

Istnieje jeszcze jedna odmiana faktoringu. Jest nią faktoring odwrotny, czyli odwrócony, który jest odwrotnością klasycznej formy faktoringu.

Na czym dokładnie polega? A na tym, że przedsiębiorca, który korzysta z faktoringu wydłuża sobie czas na spłatę zobowiązania u kontrahenta. Zanim więc termin zapłaty minie, faktor w imieniu przedsiębiorcy przelewa pieniądze kontrahentowi, a sam przedsiębiorca od tej pory jest zobowiązany zwrócić środki firmie faktoringowej.

Z faktoringu odwrotnego najczęściej korzystają firmy, które chcą zabezpieczyć się przed ewentualnymi kłopotami ze spłatą swoich należności.

Faktoring odwrotny ma wiele cech wspólnych z pożyczką lub odroczonym terminem płatności.

Faktor płaci za towary lub usługi dostawcom swojego klienta. Z kolei klient spłaca faktorowi należność powiększoną o prowizję. Przykładowo, instytucja zewnętrzna opłaca dostawcę w wyznaczonym czasie, np. 10 dni, a dłużnikowi może wydłużyć ten okres, np. do 30 dni. Koszty tego typu faktoringu są porównywalne do kosztów klasycznego faktoringu. Odciągana jest ok. 10 proc. prowizja, do której musimy doliczyć

• jednorazową prowizję przygotowawczą, której wysokość zależy od przyznanego limitu wyliczanego na podstawie zdolności kredytowej przedsiębiorcy. Im wyższe ryzyko ponosi faktor, tym wyższa prowizja,
• czasem doliczane są opłaty z tytułu zmiany warunków umowy czy też niewykorzystania przyznanego limitu.

Umowa faktoringowa

Na polskim gruncie umowa faktoringu to umowa nienazwana – nie znajdziemy więc jej jednego wzoru. Ma jednak pewne elementy wspólne, które muszą odnaleźć się w takim dokumencie.

• Strony umowy (faktor oraz faktorant),
• Dokładny opis wierzytelności (wartość faktury, termin płatności, kto jest dłużnikiem, z jakiego tytułu, itp.),
• Opis szczegółów, na jakich będzie miało miejsce powiadomienie dłużnika o zmianie właściciela,
• Rodzaj faktoringu,
• Wskazanie stanu prawnego wierzytelności,
• Zasady płatności oraz wysokość wynagrodzenia, jakie otrzyma faktor od faktoranta,
• Określenie podmiotu, który będzie odpowiedzialny za niewypłacalność dłużnika,
• Prawne zabezpieczenia,
• Podpisy obu stron umowy.

Kto najbardziej skorzysta na faktoringu?

Faktoring przeznaczony jest szczególnie dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, choć z jego usług skorzystają także duże firmy. W szczególności powinieneś się nim zainteresować, gdy:

• wystawiasz faktury z odroczonym terminem spłaty,
• szukasz nowych sposobów na finansowanie swojej działalności,
• dążysz do pozyskania nowych kontrahentów, dzięki możliwości zaoferowania dłuższych terminów płatności,
• chcesz zabezpieczyć się przed niewypłacalnymi kontrahentami,
• planujesz znaleźć kompleksowe usługi finansowe lub
• masz krótki staż, niski poziom obrotów i brak historii kredytowej, w wyniku czego nie możesz liczyć na pomoc banku.

Ile kosztuje usługa faktoringu?

Na ostateczny koszt tego typu usługi wpływa wiele czynników. Przede wszystkim rodzaj wybranego faktoringu. Np. faktoring cichy jest znacznie droższy niż faktoring jawny, ze względu na większe ryzyko, jakie bierze na siebie faktor.

Dużo też zależy od indywidualnej polityki wybranej firmy faktoringowej. Koszty mogą być naliczane pojedynczo (w przypadku sprzedaży jednej faktury) lub ryczałtowo (przy stałej umowie z faktorem, gdzie naliczana jest stała miesięczna opłata, która zależy od wysokości limitu).

Zazwyczaj koszt faktoringu składa się z dwóch elementów:

• prowizji dla faktora, czyli swoistego wynagrodzenia. Waha się ona w granicach od 0,2 do 3 proc. w skali miesiąca.
• odsetek od udzielonej zaliczki na fakturę. Ich wysokość w dużej mierze zależy od dziennej stawki WIBOR i pobierane są za cały okres korzystania z faktoringu.

Polski Związek Faktorów

PZF, czyli Polski Związek Faktorów zrzesza większość podmiotów, oferujących usługi faktoringowe w Polsce. Dlatego cyklicznie przeprowadza różne badania, określające m.in. poziom zainteresowania branżą faktoringową na naszym rynku.

Tym sposobem, rok 2022 to dla faktoringu bardzo dynamiczny okres. W I kw. 2022 r. zanotowano największy wzrost w historii sektora. Firmy zrzeszone w PZF nabyły w ciągu pierwszych 3 miesięcy 2022 r. wierzytelności o łącznej puli 105 mld zł (to o 32,8 proc. więcej niż w 2021 r. – 79,1 mld zł).

Z usług faktoringowych najczęściej korzystają branże produkcyjne, które chcą utrzymać płynność finansową. Stanowią one ponad połowę klientów. 1/3 to dystrybutorzy dóbr i produktów, którzy funkcjonują w trudnym otoczeniu galopującej inflacji. Obecnie faktorzy należący do PZF wspierają ok. 21 tys. polskich przedsiębiorstw, które przekazały do sfinansowania blisko 5,5 mln faktur ². PZF zrzesza 32 członków. Wśród nich są zarówno banki komercyjne, jak i specjalistyczne firmy faktoringowe, a także partnerzy wspierający.

Przedsiębiorcy w ostatnich dwóch latach przechodzą trudny okres, jednak mimo przeszkód, w większości rozwijają swoje biznesy, podbijają nowe rynki i utrzymują płynność. Z pomocą przychodzi im faktoring. Usługa pozwala zachować płynność finansową, oferując prosty dostęp do środków na bieżącą działalność. Polega ona na zamianie wystawionych przez nich faktur na gotówkę. Wartość finansowania udzielonego przez firmy faktoringowe polskim, podmiotom gospodarczym jest imponująca. Poziom 100 mld euro rocznie świadczy o głębokim zaangażowaniu naszego rynku w rozwój przedsiębiorczości w Polsce. W 2022 r. faktorzy wykupili wierzytelności w formie faktur o łącznej wartości ponad 460 mld zł, czyli o 27 proc. więcej niż w 2021 r. Faktury na gotówkę zamieniło 25 tys. firm. Przekazały one do sfinansowania prawie 24 mln dokumentów płatniczych.

– mówi Konrad Klimek, przewodniczący komitetu wykonawczego PZF.

Zalety i wady faktoringu

Ograniczenia prawne faktoringu

Choć faktoring jest rozwiązaniem głównie dla firm, które borykają się z płynnością finansową, nie możemy też zapomnieć, że w prawie trudno odnaleźć jakiekolwiek przepisy, które regulowałyby tego typu usługę – i jednocześnie zachęcałyby inne przedsiębiorstwa do skorzystania z takiej oferty.

Faktorzy nie mają obowiązku posiadania zezwolenia ze strony Komisji Nadzoru Finansowego na prowadzenie takiej działalności. Mają natomiast obowiązek przestrzegania przepisów Kodeksu cywilnego. W końcu podpisują z faktorantem umowę, choć nienazwaną, to podlegającą art. 353 o zasadzie swobody umów i jej ograniczeniach. Dodatkowo umowy faktoringowe zawierane w Polsce muszą być zgodne z postanowieniami międzynarodowej konwencji z 28 maja 1988 r. z Ottawy.

Inny dokument, jak ustawa o rachunkowości pozwala z kolei wpisać faktoring w bilansie i księgach rachunkowych przedsiębiorstwa. Dzięki czemu bez problemu możemy odliczyć go od podatku dochodowego i VAT. Jest on traktowany po prostu jako klasyczna operacja gospodarcza.

Jesteś zainteresowany faktoringiem? Sprawdź nasz ranking dla firm!

Choć faktoring nie jest jeszcze „mainstreamową” usługą w naszym kraju to zdecydowanie zyskuje na popularności. Pozwala w elastyczny sposób i praktycznie od ręki zamienić nieopłacone należności na gotówkę.

Rosnąca popularność faktoringu krajowego pozwoliła także sklasyfikować wszystkie kwestie związane z księgowaniem tego typu transakcji, dzięki czemu jako przedsiębiorcy nie musimy mieć już obaw przed jego zastosowaniem z uwagi na nieprzejrzyste uregulowania.

Dlatego spodziewamy się, że kolejne miesiące przyniosą dalszy wzrost zainteresowania branżą faktoringową oraz większą konkurencję między faktorami, którzy będą wychodzić z coraz bardziej elastycznymi rozwiązaniami. Przyniesie to nam sporo korzyści, bo łatwiej – i być może tańszym kosztem, dopasujemy je do specyfiki naszej działalności.

My ze swojej strony oferujemy podpowiedzi w postaci rankingu faktorów, którzy naszym zdaniem zasługują na uwagę naszych czytelników. Zapraszamy do porównywania najświeższych i najlepszych propozycji na rynku!