Zaliczka a zadatek – kiedy różnica jest istotna?

Czym różnią się od siebie zadatek i zaliczka? Większość z nas używa tych wyrażeń zamiennie, jako synonimów zabezpieczenia umowy na produkt lub usługę. Niestety, jest to duży błąd i jak zawsze – diabeł tkwi w szczegółach. Pomimo wspólnego celu, różnice pomiędzy nimi są ogromne. Oto najważniejsze z nich, z punktu widzenia konsumenta i sprzedawcy.

Zadatek a zaliczka

Zaliczka to nie zadatek!

Zarówno zaliczka, jak i zadatek to popularne wśród konsumentów formy przedpłaty. Najczęściej są wykorzystywane w sytuacji kiedy plany o nabyciu danej rzeczy zostaną nieco odłożone w czasie. 

Możemy z nich skorzystać w różnych okolicznościach, np. przy podpisywaniu umowy przedwstępnej na kupno mieszkania, samochodu czy działki. Zdarza się, że zadatek wpłacany jest nawet przy rezerwacji hotelu czy rodzinnej sesji zdjęciowej. 

Wówczas, aby być pewnym zakupu i zrealizowania usługi – musimy po prostu wpłacić część wymaganej sumy. Z kolei dla przedsiębiorcy jest to sygnał, że nawiązał współpracę z nabywcą pewnym swoich zamierzeń. 

Skoro więc zaliczka i zadatek są do siebie tak podobne – to pytanie, czy warto w jakikolwiek sposób je odróżniać? Jak najbardziej! 

Duża różnica pomiędzy zadatkiem a zaliczką, ujawnia się dopiero w przypadku odstąpienia od umowy. W zależności od wybranej formy zabezpieczenia i tego, która ze stron zdecydowała się na niewykonanie umowy – możesz liczyć się z zupełnie innymi konsekwencjami. 

Zadatek – zabezpieczenie interesów z nawiązką

Gdy przy zawieraniu umowy, wpłacisz zadatek na rzecz uzyskania jakiejś rzeczy bądź usługi, ale… w tzw. międzyczasie z różnych powodów, zrezygnujesz z niej to sprzedawca nie ma obowiązku zwrotu pieniędzy, które mu wcześniej wpłaciłeś. 

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jasno podkreśla, że zadatek może być bezzwrotny! Jednocześnie zastrzega, że jego wysokość nie może wynosić całościowej kwoty przedmiotu umowy. Dlatego oscyluje w granicach, ok. 10-20 proc. pełnej wartości. Co ważne – zadatek musi być jasno określony w umowie. W przeciwnym razie, każdą przedpłatę traktuje się jako zaliczkę!

Zadatek najczęściej wynosi od 10 do 20% pełnej wartości umowy. W przypadku niewykonania umowy z winy klienta, sprzedawca zostawia sobie wpłaconą kwotę.

Dokładne znaczenie zadatku wyszczególnia Kodeks cywilny. Artykuł 394 zaznacza, że:

1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony 1.

Zadatek nie stanowi zabezpieczenia wykonania umowy. Przynajmniej, nie zawsze

Oprócz tego, że zadatek jest formą zabezpieczenia umowy przedwstępnej warto wiedzieć, co się z nim dzieje, gdy wszelkie postanowienia kontraktu nie dojdą do skutku.

  • W przypadku, gdy zadatek przyjął formę pieniężną to ulega zaliczeniu na poczet ceny. Co oznacza, że pokrywa część kosztów za daną rzecz lub usługę.
  • Z kolei, gdy zadatek przyjął formę niefinansową to ulega zwrotowi. Wówczas kupujący po uzyskaniu konkretnej rzeczy – musi opłacić całą opłatę za usługę.

Co w przypadku gdy jedna ze stron zerwie umowę?

  • Kwota nie podlega zwrotowi, w przypadku gdy umowa nie zostanie wykonana z winy kupującego.
  • Jeżeli umowa nie zostanie wykonana z winy sprzedającego – bo ten wycofa się z niej z mało istotnych powodów to kupującemu przysługuje prawo do otrzymania zadatku, nawet w wysokości dwukrotnie wyższej niż wpłacona kwota.
  • W przypadku rozwiązania umowy za zgodą obu stron – zadatek musi zostać zwrócony sprzedającemu – ale prawo do otrzymania sumy dwukrotnie wyższej nie ma zastosowania.
  • Gdy umowę rozwiąże sąd lub kupujący i sprzedający w wyniku przyczyn losowych, np. kradzieży auta będącego przedmiotem sprzedaży lub pożaru pokoju hotelowego. Kupującemu również wtedy przysługuje prawo do zwrotu zadatku – ale tylko wpłaconej sumy (nie dwukrotnie wyższej)!

Podstawą prawną w każdej z powyższych sytuacji jest art. 494 Kodeksu cywilnego, który podkreśla, że § 1. Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
§ 2. Zwrot świadczenia na rzecz konsumenta powinien nastąpić niezwłocznie2.

Najczęściej zadatek zwraca się w terminie ustalonym w umowie!

Przedawnienie zadatku – co mówią przepisy?

Warto również wspomnieć o kwestii przedawnienia zadatku – do którego odnoszą się przepisy art. 118 Kodeksu cywilnego3. Zgodnie z nimi, podobnie jak w przypadku innych roszczeń, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata4.

Zaliczka nie zabezpiecza umowy przedwstępnej!

Czym wyróżnia się “siostrzany” na pierwszy rzut oka odpowiednik zadatku? Najprościej mówiąc – zaliczka nie podlega żadnym przepisom kodeksu cywilnego. Ponadto – nie ma również charakteru dyscyplinującego! Jest niczym innym, jak wpłaceniem części kwoty za zrealizowanie konkretnej usługi bądź nabycia konkretnej rzeczy. 

Co dzieje się z zaliczką, w przypadku finalizacji umowy?

  • Zaliczkę traktuje się jako formę płatności, która z góry uiszczana jest na rzecz przyszłych świadczeń wynikających z zawartej umowy. I w przeciwieństwie do zadatku nie stanowi formy zabezpieczenia umowy, a jedynie części ceny! Oznacza to, że kupujący musi dopłacić jedynie sumę, która stanowi różnicę między wpłaconą zaliczką, a całościową sumą przedmiotu umowy.

Co, gdy jedna ze stron zerwie umowę?

  • Jeśli umowa z różnych przyczyn nie zostanie wykonana, to zaliczka powinna zostać zwrócona wpłacającemu. W takich przypadkach prawo nie różnicuje sytuacji, czy porozumienie zostało zerwane z winy sprzedającego czy kupującego.

Zadatek a zaliczka – co lepsze?

W świetle przedstawionych argumentów, wielu z nas z pewnością zadaje sobie pytanie: zadatek czy zaliczka – co wybrać? Niestety – na te pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od okoliczności i sytuacji. Dlatego przed podpisywaniem umowy warto ustalić, co dla każdej ze stron jest rzeczą priorytetową. Na pierwszy rzut oka – dla sprzedawcy bardziej korzystny jest zadatek, zaś dla klienta zaliczka. Jednak taka logika nie zawsze się sprawdza! Oto trzy różne scenariusze:

  • Jeśli sprzedający nie jest pewny decyzji, co do sprzedaży towaru – to dobrym rozwiązaniem jest ustanowienie zaliczki. Wybór zadatku sprawi, że sprzedawca, który wycofa się z transakcji, będzie zmuszony zapłacić nawet dwukrotność wpłaconej przez klienta kwoty.
  • W przypadku gdy kupujący nie jest pewny intencji sprzedającego powinien dążyć do podpisania zadatku. Dlaczego? Otóż – w przypadku niewywiązania się z warunków umowy – sprzedawca będzie musiał wypłacić nie tylko wpłaconą kwotę, ale i rekompensatę za straty poniesione przez przyszłego nabywcę.
  • Zaliczka to dobra forma rozwiązania przy dobrych relacjach partnerskich. Wtedy, gdy obie strony uczciwie analizują warunki umowy, przestrzegają ich wykonania oraz dopuszczają możliwość rezygnacji jednego z partnerów.

Co przepada: zadatek czy zaliczka?

Jeśli do tej pory zamiennie używałeś pojęć “zadatek” i “zaliczka” wiesz już, że nie są to synonimy, a dwa odrębne sposoby zabezpieczenia swoich interesów. Oba rozwiązania mają bowiem inne skutki z tytułu niewykonania umowy. 

Zadatek może pełnić funkcję odszkodowawczą i rekompensaty. Natomiast zaliczka – jest klasycznym sposobem przedpłaty, która wraca do nabywcy w takiej samej kwocie, w jakiej została wpłacona. 

Dlatego, tak bardzo należy uważać na dobór odpowiednich słów w pisemnym porozumieniu – by funkcja, jaką ma pełnić „zadatek” i „zaliczka”, faktyczna była z ich pierwotnym działaniem.

Zadatek a zaliczka

Zaliczka podlega zwrotowi, a zadatek można zatrzymać, jeśli umowa nie zostanie zrealizowana z winy drugiej strony.

Czy zadatek może być wkładem własnym przy kredycie hipotecznym?

Jak najbardziej. Bank potraktuje wpłacony przez Ciebie zadatek jako część wkładu własnego. Jeśli więc zdecydujesz się na kredyt mieszkaniowy z wkładem w wysokości 10% i dokładnie tyle samo wpłacisz sprzedającemu w formie zadatku, to nie ma konieczności, abyś wpłacał dodatkowe środki na poczet wkładu własnego. 

Źródło:

1. https://www.arslege.pl/znaczenie-zadatku/k9/a4261/

2. https://www.arslege.pl/obowiazki-stron-w-razie-odstapienia-od-umowy-wzajemnej/k9/a5032/

3. https://www.arslege.pl/terminy-przedawnienia-roszczen/k9/a1134/

4. https://www.arslege.pl/terminy-przedawnienia-roszczen/k9/a1134/

Jak podobała Ci się treść?
5 - ciekawa, 1 - nieciekawa
4.8/5 - (5 votes)
Komentarze (0)

Odpowiadasz na komentarz:

Komentarz zostanie opublikowany pod tą nazwą

Adres e-mail nie będzie widoczny publicznie

Treści, które udostępniasz w serwisie są weryfikowane

Polecane artykuły

Zobacz wszystkie
Zobacz wszystkie