Różne formy kredytowania towarzyszą nam od początku wykształcenia się myśli gospodarczej u naszych przodków. Jednak co było kiedyś “luźną” pożyczką, teraz jest profesjonalnym i często skomplikowanym procesem kapitałowym, opartym na Prawie bankowym.

- Kredyt bankowy – definicja
- Kredyt bankowy – dwie strony transakcji
- Jakie są funkcje kredytu?
- Zdolność kredytowa – czy jest niezbędna?
- Rodzaje kredytów
- Co musi znaleźć się w umowie kredytowej?
- Co składa się na koszt kredytu?
- Jakie są zabezpieczenia kredytu?
- Czy kredyt i pożyczka to dokładnie to samo?
- Kredyt bankowy – najczęściej zadawane pytania
Kluczowe informacje:
- Kredyt to pisemna umowa pomiędzy bankami a klientem, na mocy której dochodzi do przekazania klientowi kapitału. Bank udziela finansowania, aby zarobić, a klient, aby zrealizować jakiś cel.
- Kredyt może być udzielony tylko przez banki.
- Kredyty odgrywają ważną rolę w gospodarce. Poprzez odkręcenie lub zakręcenie kurka kredytowego można stymulować lub osłabiać krajowy rynek.
- Aby otrzymać kredyt, niezbędna jest zdolność kredytowa, która poświadcza możliwość spłaty zobowiązania (razem z odsetkami).
- Banki często zabezpieczają się przed brakiem spłaty kredytu. Np. przy kredycie hipotecznym jest to hipoteka – jeśli klient nie spłaci kredytu, bank przejmie kredytowaną nieruchomość.
Kredyt bankowy – definicja
Najprościej mówiąc, kredyt bankowy to umowa pomiędzy bankiem a klientem, na mocy której bank udostępnia klientowi określoną sumę pieniędzy do wykorzystania na określony cel. Klient zobowiązuje się do zwrotu tej kwoty wraz z naliczonymi odsetkami według ustalonych warunków, takich jak okres kredytowania i wysokość rat.
Jak jednak brzmi definicja prawna? W artykule 69. Prawa bankowego możemy znaleźć sformalizowaną definicję kredytu bankowego, czyli pisemnej umowy pomiędzy bankiem a klientem.
[…] bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. 1
Z kredytem mamy więc do czynienia, gdy:
- podpisywana jest umowa kredytowa,
- zobowiązanie udzielane jest przez bank, a nie osobę prywatną czy firmę pozabankową,
- bank przekazuje kredytobiorcy określoną sumę pieniędzy na ustalony cel,
- określana jest długość spłaty zobowiązania (które jest powiększone o oprocentowanie i prowizję) w odpowiedniej liczbie rat.
Podstawowymi cechami kredytu są więc: zwrotność, celowość i odpłatność. Czyli kredyt jest udzielany na określony cel (celowość) po to, aby został zwrócony (zwrotność) z odpowiednią nadpłatą (odpłatność).
Kredyt bankowy – dwie strony transakcji
Z perspektywy banku kredyt więc jest formą zarabiania na posiadanym kapitale. Stąd radosne reakcje instytucji finansowych na podwyższenie stóp procentowych, ponieważ banki w takich warunkach mogą więcej zarobić na oprocentowaniu od udzielonego kapitału. Z perspektywy kredytobiorcy kredyt daje możliwość pokrycia określonych wydatków. Przykładowo dla firmy wnioskującej o kredyt inwestycyjny, takie wydatki mogą przynieść po czasie określony zysk.
Prawo daje bankom i instytucjom kredytowym wyłączność na udzielanie kredytów. Jeśli jakiś nieuprawniony podmiot podejmie się tej zarezerwowanej dla banków czynności, grozi mu 10 milionów grzywny lub kara pozbawienia wolności do lat 5. Nie dotyczy to oczywiście firm pożyczkowych, bo nie udzielają one kredytów w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Proponują one tylko pożyczki, które są oparte na kodeksie cywilnym.
Jakie są funkcje kredytu?
Według klasycznych, encyklopedycznych definicji kredyt spełnia trzy funkcje.
- Funkcja emisyjna – wprowadzanie pieniędzy w obieg gospodarczy.
- Stymulacyjna – wprowadzone na rynek pieniądze pozwalają na rozwój poszczególnych sektorów gospodarki.
- Dochodowa – jeśli stymulacja przyniosła skutek, dochodzi do wzrostu produkcji i uzyskania dochodu.
Kredyty odgrywają więc kluczową rolę w gospodarce – są niczym pulsometr, który nadaje rynkowi rytm. Jednak ten pulsometr działa zgodnie z wytycznymi Narodowego Banku Polskiego (stopy procentowe) i Komisji Nadzoru Finansowego (rekomendacje S). Gdy udzielanych jest więcej kredytów, naturalnie przekłada się to na ożywienie gospodarcze. A gdy mniej gospodarka zaczyna słabnąć – co czasem jest niezbędne, aby powstrzymać szalejącą inflację. Warto jednak dodać, że na walkę z inflacją wpływa nie tylko zakręcenie kurka kredytowego, ale także podwyższenie kosztów kredytu aktualnym kredytobiorcom (poprzez podbicie stóp procentowych). W ten sposób pieniądz jest wysysany z rynku.
Zdolność kredytowa – czy jest niezbędna?
Ze sprawą kredytu bankowego nierozerwalnie złączona jest także kwestia zdolności kredytowej. Bez takiej zdolności nie jest możliwe otrzymanie kredytu w żadnym polskim banku.
Według artykułu 70. Prawa bankowego:
[…] Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. 2
Banki najczęściej oceniają zdolność kredytową, biorąc pod uwagę następujące dane na temat klienta:
- Wysokość i stałość dochodów,
- Forma zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie, itd.),
- Miejsce zatrudnienia (niektóre branże uznawane są przez banki za pewniejsze),
- Liczba osób na utrzymaniu,
- Wydatki oraz aktualne zobowiązania,
- Historia kredytowa.


Warto zauważyć, że sposób oceny zdolności kredytowej przez poszczególne banki jest owiany tajemnicą. Jako klient mamy prawo zażądać odpowiedzi od banku, co było powodem tego, że nie otrzymaliśmy kredytu. Ta odpowiedź będzie jednak bardzo ogólna. Nie mamy szans na to, aby bank pokazał nam swój system decyzyjny “od kuchni”. Systemy scoringowe banków są cały czas ulepszane – a na ostateczną decyzją mogą mieć wpływ nawet takie elementy jak… otyłość kredytobiorcy. Bo osoba z problemami z wagą żyje statystycznie krócej, więc jest dla banku mniej pewnym klientem. Jest to szczególnie ważne przy zobowiązaniach długoterminowych, takich jak kredyt hipoteczny.
Rodzaje kredytów
Do najpopularniejszych kredytów zaliczamy:
- kredyty hipoteczne,
- kredyty konsumpcyjne,
- kredyty inwestycyjne,
- kredyty obrotowe,
- kredyty konsolidacyjne,
- karty kredytowe.
Kredyty mogą mieć także bardzo ścisłe zastosowanie. Tego rodzaju kredytami celowymi są, np. kredyty na samochód (a nawet motocykl) czy kredyt na fotowoltaikę. Pieniędzy uzyskanych w ten sposób w żadnym razie nie możemy przeznaczyć na dowolny cel, jak np. w przypadku karty kredytowej. Wydanie w takim przypadku pieniędzy na coś innego wiązałoby się z automatycznym rozwiązaniem umowy kredytowej.
Kredyty możemy także rozróżniać m.in. ze względu na czas spłaty kredytu: kredyty krótko- i długoterminowe, przeznaczenie: np. mieszkaniowe czy na działalność gospodarcza. Również ze względu na sposób spłaty zobowiązania: system ratalny (kredyt hipoteczny) lub po przekroczeniu limitu (karta kredytowa).
Co musi znaleźć się w umowie kredytowej?
Zgodnie z prawem bankowym, umowa kredytu powinna zawierać szereg kluczowych informacji oraz postanowień, które określają prawa i obowiązki obu stron – kredytobiorcy i banku. Oto najważniejsze elementy, które powinny znaleźć się w umowie kredytowej:
- Dane stron umowy: pełna nazwa banku udzielającego kredytu oraz dane osobowe lub firmowe kredytobiorcy (w zależności od rodzaju kredytu).
- Kwota kredytu: dokładna suma pieniędzy, którą bank udostępnia kredytobiorcy. Ważne jest także określenie waluty, w jakiej udzielany jest kredyt.
- Cel kredytu: jeśli kredyt jest celowy, umowa powinna określać, na co środki mogą zostać wydane.
- Okres kredytowania: czas, na jaki kredyt jest udzielany oraz termin, do którego kredyt wraz z odsetkami powinien zostać spłacony.
- Warunki wypłaty kredytu: sposób oraz ewentualny harmonogram wypłaty środków.
- Oprocentowanie: rodzaj (stałe lub zmienne) oraz wysokość oprocentowania kredytu, a także zasady jego zmiany.
- Harmonogram spłat: dokładny plan spłaty kredytu, w tym terminy i wysokość rat.
- Koszty dodatkowe: wszelkie dodatkowe opłaty i prowizje związane z udzieleniem oraz obsługą kredytu.
- Warunki przedterminowej spłaty: zasady dotyczące możliwości wcześniejszej spłaty kredytu oraz ewentualne związane z tym koszty.
- Forma zabezpieczenia: informacje o wymaganym przez bank zabezpieczeniu kredytu (np. hipoteka, poręczenie).
- Konsekwencje niespłacania kredytu: opis możliwych działań banku w przypadku braku terminowej spłaty rat, w tym informacje o ewentualnych kosztach windykacyjnych i konsekwencjach prawnych.
- Postanowienia końcowe: m.in. warunki rozwiązania umowy, postępowanie w przypadku sporów, zasady zmiany umowy. 3
Co składa się na koszt kredytu?
Zwykle musimy się przygotować na następujące koszty w przypadku zaciągania kredytu.
- Prowizja – bank głównie zarabia na prowizji, wyliczana jest ona jako procent od pożyczanej kwoty,
- Odsetki – oprocentowanie od pożyczonego nam kapitału. Może wynieść maksymalnie tyle, ile dwukrotność odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe oblicza się na podstawie sumy stopy referencyjnej i 3,5 proc. Aktualnie (stan na 10.04.2024) stopa referencyjna wynosi 5,75%, maksymalne oprocentowanie jest więc równe 21,5%, zgodnie z równaniem: (5,75% + 3,5%) x 2.
- Ubezpieczenie – nie jest zwykle obowiązkowe, ale czasem banki tak formułują swoją ofertę, że praktycznie niezbędne staje się wzięcie ubezpieczenia.
- Opłaty przygotowawcze – cena wszystkich operacji związanych z udzieleniem kredytu, np. przy ocenie zdolności kredytowej,
- Opłaty dodatkowe – mogą być to koszty usług dodatkowych – np. karta kredytowa, konto walutowe. W przypadku kredytów hipotecznych opłat jest więcej – może być to np. koszt wyceny nieruchomości.
Jakie są zabezpieczenia kredytu?
Zabezpieczenia spłaty kredytu to różnego rodzaju środki prawne i finansowe, które mają na celu ograniczenie ryzyka kredytowego ponoszonego przez bank. Zabezpieczenia te pozwalają na odzyskanie pożyczonych środków w przypadku, gdy kredytobiorca nie jest w stanie spłacić zobowiązania. Oto najczęściej stosowane rodzaje zabezpieczeń kredytu:
- Hipoteka – prawo zabezpieczenia na nieruchomościach, które pozwala kredytodawcy na przejęcie i sprzedaż nieruchomości w przypadku niespłacenia kredytu.
- Zastaw rejestrowy – zabezpieczenie polegające na ustanowieniu praw kredytodawcy do ruchomości (np. maszyn, pojazdów).
- Poręczenie – zobowiązanie osoby trzeciej (poręczyciela) do spłaty kredytu, jeśli kredytobiorca nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań.
- Gwarancja bankowa – zobowiązanie banku lub innej instytucji finansowej do zapłaty określonej kwoty kredytodawcy w przypadku, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu.
- Cesja wierzytelności z ubezpieczenia – przeniesienie na kredytodawcę praw z polisy ubezpieczeniowej (na życie, od utraty pracy, ubezpieczenia nieruchomości itp.), co umożliwia pokrycie zobowiązań kredytobiorcy w razie wystąpienia określonych zdarzeń.
- Weksel z deklaracją wekslową – dokument, w którym kredytobiorca zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty pieniężnej w ustalonym terminie. Weksel stanowi samodzielne zobowiązanie do zapłaty, niezależne od umowy kredytowej.
- Przywłaszczenie na zabezpieczenie – umowa, na mocy której kredytobiorca przenosi na kredytodawcę prawo własności do określonych aktywów (np. towarów), które mogą być użyte do spłaty zobowiązania w przypadku niewywiązania się z umowy kredytowej.
Czy kredyt i pożyczka to dokładnie to samo?
W języku potocznym czy też w materiałach reklamowych poszczególnych banków określenia “kredyt” i “pożyczka” są często używane zamiennie. Zgodnie jednak z prawem są to dwa różne produkty finansowe. Pierwsza z różnic jest taka, że kredytów udzielają banki, a pożyczek firmy pozabankowe, czyli instytucje pożyczkowe. Pozostałe różnice zawarliśmy w poniższej tabeli.
Rodzaj finansowania | Kredyt | Pożyczka |
Forma umowy | Tylko forma pisemna | Zależy od kwoty – do 1000 zł forma może być pisemna, jak i ustna |
Cel | Ustalony w umowe | Dowolny |
Koszty | Zawsze jest to płatne zobowiązanie | Pożyczka może być darmowa (z czego firmy pożyczkowe korzystają w ramach promocji) |
Przedmiot umowy | Tylko pieniądze | Pieniądze oraz przedmioty |
Kto udziela? | Bank | Firmy pożyczkowe lub osoby prywatne |
Kredyt bankowy – najczęściej zadawane pytania
Czy każdy może wziąć kredyt?
Czy kredyt się opłaca?
Kto spłaca kredyt?
Co lepsze: pożyczka czy kredyt?
Czy dostanę kredyt, jeśli mam pożyczkę?