Różne formy kredytowania towarzyszą nam od początku wykształcenia się myśli gospodarczej u naszych przodków. Jednak co było kiedyś „luźną” pożyczką, teraz jest profesjonalnym i często skomplikowanym procesem kapitałowym, opartym na Prawie bankowym. Sprawdźmy, co to jest kredyt, jaka jest jego definicja i funkcja oraz jakie rodzaje kredytów wyróżniamy.
Kredyty odegrały olbrzymią rolę w rozwoju gospodarczym. Szczególnie w okresie rozpędzonych odkryć geograficznych czy rewolucji przemysłowej. Ten termin pochodzi od łacińskiego słowa credere, które oznacza: wierzyć, ufać. I takie były właśnie pierwsze kredyty – oparte na zaufaniu do siebie dwóch znających się osób. Brak spłaty takiego zobowiązania wiązał się z utratą honoru i dobrego imienia w środowisku.
Rozwój banków (najstarszy bank, który istnieje po dziś dzień, został założony w 1472 roku we włoskiej Sienie) przyczynił się do stopniowej formalizacji umów kredytowych. Aktualnie systemy bankowe wykorzystują bardzo skomplikowane narzędzia i algorytmy, aby obliczyć ryzyko kredytowe i po prostu pozwolić instytucjom finansowym na pewny zarobek.
Pojęcie kredytu jest czasem rozumiane w sposób potoczny, czyli jako każda forma udzielenia komuś kapitału. Warto jednak wobec wszelkich zobowiązań, które nie są udzielane przez banki, używać określenia pożyczka. Na poziomie prawnym kredyt i pożyczka w żadnym razie nie są synonimami, o czym przekona nas za chwilę definicja kredytu bankowego.
Kredyt bankowy – definicja
W artykule 69. Prawa bankowego możemy znaleźć sformalizowaną definicję kredytu bankowego, czyli pisemnej umowy pomiędzy bankiem a klientem.
[…] bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. 1
Z kredytem mamy więc do czynienia, gdy:
- podpisywana jest umowa kredytowa,
- zobowiązanie udzielane jest przez bank, a nie osobę prywatną czy firmę pozabankową,
- bank przekazuje kredytobiorcy określoną sumę pieniędzy na ustalony cel,
- określana jest długość spłaty zobowiązania (które jest powiększone o oprocentowanie i prowizję) w odpowiedniej liczbie rat.
Podstawowymi cechami kredytu są: zwrotność, celowość i odpłatność.
Z perspektywy banku kredyt więc jest formą zarabiania na posiadanym kapitale. Stąd radosne reakcje instytucji finansowych na podwyższenie stóp procentowych, które mogą wtedy więcej zarobić na oprocentowaniu od udzielonego kapitału. Z perspektywy kredytobiorcy kredyt daje możliwość pokrycia określonych wydatków. Przykładowo dla firmy wnioskującej o kredyt inwestycyjny, takie wydatki mogą przynieść po czasie określony zysk.
Prawo daje bankom i instytucjom kredytowym wyłączność na udzielanie kredytów. Jeśli jakiś nieuprawniony podmiot podejmie się tej zarezerwowanej dla banków czynności, grozi mu 10 milionów grzywny lub kara pozbawienia wolności do lat 5. Nie dotyczy to oczywiście firm pożyczkowych, bo nie udzielają one kredytów w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Proponują one tylko pożyczki, które są oparte na kodeksie cywilnym.
Polecamy również:
Kredyt a pożyczka. Czym różni się kredyt od pożyczki?
Funkcje kredytu
Według klasycznych, encyklopedycznych definicji kredyt spełnia trzy funkcje.
- Funkcja emisyjna – wprowadzanie pieniędzy w obieg gospodarczy.
- Stymulacyjna – wprowadzone na rynek pieniądze pozwalają na rozwój poszczególnych sektorów gospodarki.
- Dochodowa – jeśli stymulacja przyniosła skutek, dochodzi do wzrostu produkcji i uzyskania dochodu.
Zdolność kredytowa
Ze sprawą kredytu bankowego nierozerwalnie złączona jest także kwestia zdolności kredytowej. Według artykułu 70. Prawa bankowego:
[…] Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.2
Banki najczęściej oceniają zdolność kredytową, biorąc pod uwagę następujące dane na temat klienta:
- Wysokość i stałość dochodów,
- Forma zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie, itd.),
- Miejsce zatrudnienia (niektóre branże uznawane są przez banki za pewniejsze),
- Ilość osób na utrzymaniu,
- Wydatki oraz aktualne zobowiązania,
- Historia kredytowa.
Chcesz obliczyć zdolność kredytową? Sprawdź kalkulator zdolności kredytowej.
Rodzaje kredytów
Do najpopularniejszych kredytów zaliczamy:
- kredyty hipoteczne,
- kredyty konsumpcyjne,
- kredyty inwestycyjne,
- kredyty obrotowe,
- kredyty konsolidacyjne,
- karty kredytowe.
Kredyty mogą mieć także bardzo ścisłe zastosowanie. Tego rodzaju kredytami celowymi są, np. kredyty na samochód (a nawet motocykl) czy kredyt na fotowoltaikę. Pieniędzy uzyskanych w ten sposób w żadnym razie nie możemy przeznaczyć na dowolny cel, jak np. w przypadku karty kredytowej.
Chcesz przeczytać więcej na ten temat? Sprawdź: Rodzaje kredytów bankowych – jakie wyróżniamy?
Co składa się na koszt kredytu?
Zwykle musimy się przygotować na następujące koszty w przypadku zaciągania kredytu.
- Prowizja – bank głównie zarabia na prowizji, wyliczana jest ona jako procent od pożyczanej kwoty,
- Odsetki – oprocentowanie od pożyczonego nam kapitału. Może wynieść maksymalnie tyle, ile dwukrotność odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe oblicza się na podstawie sumy stopy referencyjnej i 3,5 proc. Aktualnie (stan na 16.03.2021) stopa referencyjna wynosi 0,10%, maksymalne oprocentowanie jest więc równe 7,2%.
- Ubezpieczenie – nie jest zwykle obowiązkowe, ale czasem banki tak formułują swoją ofertę, że praktycznie niezbędne staje się wzięcie ubezpieczenia.
- Opłaty przygotowawcze – cena wszystkich operacji związanych z udzieleniem kredytu, np. przy ocenie zdolności kredytowej,
- Opłaty dodatkowe – mogą być to koszty usług dodatkowych – np. karta kredytowa, konto walutowe. W przypadku kredytów hipotecznych opłat jest więcej – może być to np. koszt wyceny nieruchomości.
Sprawdź także: Koszt kredytu hipotecznego − ile realnie kosztuje kredyt?
Źródła:
1. https://lexlege.pl/prawo-bankowe/art-69/
2. https://arslege.pl/zdolnosci-kredytowa/k20/a12151/
