Co to jest kredyt? Definicja i najważniejsze informacje

Różne formy kredytowania towarzyszą nam od początku wykształcenia się myśli gospodarczej u naszych przodków. Jednak co było kiedyś “luźną” pożyczką, teraz jest profesjonalnym i często skomplikowanym procesem kapitałowym, opartym na Prawie bankowym.

Kredyt bankowy – definicja

Najprościej mówiąc, kredyt bankowy to umowa pomiędzy bankiem a klientem, na mocy której bank udostępnia klientowi określoną sumę pieniędzy do wykorzystania na określony cel. Klient zobowiązuje się do zwrotu tej kwoty wraz z naliczonymi odsetkami według ustalonych warunków, takich jak okres kredytowania i wysokość rat.

Jak jednak brzmi definicja prawna? W artykule 69. Prawa bankowego możemy znaleźć sformalizowaną definicję kredytu bankowego, czyli pisemnej umowy pomiędzy bankiem a klientem.

Z kredytem mamy więc do czynienia, gdy:

• podpisywana jest umowa kredytowa,
• zobowiązanie udzielane jest przez bank, a nie osobę prywatną czy firmę pozabankową,
• bank przekazuje kredytobiorcy określoną sumę pieniędzy na ustalony cel,
• określana jest długość spłaty zobowiązania (które jest powiększone o oprocentowanie i prowizję) w odpowiedniej liczbie rat.

Kredyt bankowy – dwie strony transakcji

Z perspektywy banku kredyt więc jest formą zarabiania na posiadanym kapitale. Stąd radosne reakcje instytucji finansowych na podwyższenie stóp procentowych, ponieważ banki w takich warunkach mogą więcej zarobić na oprocentowaniu od udzielonego kapitału. Z perspektywy kredytobiorcy kredyt daje możliwość pokrycia określonych wydatków. Przykładowo dla firmy wnioskującej o kredyt inwestycyjny, takie wydatki mogą przynieść po czasie określony zysk.

Jakie są funkcje kredytu?

Według klasycznych, encyklopedycznych definicji kredyt spełnia trzy funkcje.

1. Funkcja emisyjna – wprowadzanie pieniędzy w obieg gospodarczy.
2. Stymulacyjna – wprowadzone na rynek pieniądze pozwalają na rozwój poszczególnych sektorów gospodarki.
3. Dochodowa – jeśli stymulacja przyniosła skutek, dochodzi do wzrostu produkcji i uzyskania dochodu.

Kredyty odgrywają więc kluczową rolę w gospodarce – są niczym pulsometr, który nadaje rynkowi rytm. Jednak ten pulsometr działa zgodnie z wytycznymi Narodowego Banku Polskiego (stopy procentowe) i Komisji Nadzoru Finansowego (rekomendacje S). Gdy udzielanych jest więcej kredytów, naturalnie przekłada się to na ożywienie gospodarcze. A gdy mniej gospodarka zaczyna słabnąć – co czasem jest niezbędne, aby powstrzymać szalejącą inflację. Warto jednak dodać, że na walkę z inflacją wpływa nie tylko zakręcenie kurka kredytowego, ale także podwyższenie kosztów kredytu aktualnym kredytobiorcom (poprzez podbicie stóp procentowych). W ten sposób pieniądz jest wysysany z rynku.

Zdolność kredytowa – czy jest niezbędna?

Ze sprawą kredytu bankowego nierozerwalnie złączona jest także kwestia zdolności kredytowej. Bez takiej zdolności nie jest możliwe otrzymanie kredytu w żadnym polskim banku.

Według artykułu 70. Prawa bankowego:

Banki najczęściej oceniają zdolność kredytową, biorąc pod uwagę następujące dane na temat klienta:

• Wysokość i stałość dochodów,
• Forma zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie, itd.),
• Miejsce zatrudnienia (niektóre branże uznawane są przez banki za pewniejsze),
• Liczba osób na utrzymaniu,
• Wydatki oraz aktualne zobowiązania,
• Historia kredytowa.

Rodzaje kredytów

Do najpopularniejszych kredytów zaliczamy:

• kredyty hipoteczne,
• kredyty konsumpcyjne,
• kredyty inwestycyjne,
• kredyty obrotowe,
• kredyty konsolidacyjne,
• karty kredytowe.

Kredyty mogą mieć także bardzo ścisłe zastosowanie. Tego rodzaju kredytami celowymi są, np. kredyty na samochód (a nawet motocykl) czy kredyt na fotowoltaikę. Pieniędzy uzyskanych w ten sposób w żadnym razie nie możemy przeznaczyć na dowolny cel, jak np. w przypadku karty kredytowej. Wydanie w takim przypadku pieniędzy na coś innego wiązałoby się z automatycznym rozwiązaniem umowy kredytowej.

Co musi znaleźć się w umowie kredytowej?

Zgodnie z prawem bankowym, umowa kredytu powinna zawierać szereg kluczowych informacji oraz postanowień, które określają prawa i obowiązki obu stron – kredytobiorcy i banku. Oto najważniejsze elementy, które powinny znaleźć się w umowie kredytowej:

1. Dane stron umowy: pełna nazwa banku udzielającego kredytu oraz dane osobowe lub firmowe kredytobiorcy (w zależności od rodzaju kredytu).
2. Kwota kredytu: dokładna suma pieniędzy, którą bank udostępnia kredytobiorcy. Ważne jest także określenie waluty, w jakiej udzielany jest kredyt.
3. Cel kredytu: jeśli kredyt jest celowy, umowa powinna określać, na co środki mogą zostać wydane.
4. Okres kredytowania: czas, na jaki kredyt jest udzielany oraz termin, do którego kredyt wraz z odsetkami powinien zostać spłacony.
5. Warunki wypłaty kredytu: sposób oraz ewentualny harmonogram wypłaty środków.
6. Oprocentowanie: rodzaj (stałe lub zmienne) oraz wysokość oprocentowania kredytu, a także zasady jego zmiany.
7. Harmonogram spłat: dokładny plan spłaty kredytu, w tym terminy i wysokość rat.
8. Koszty dodatkowe: wszelkie dodatkowe opłaty i prowizje związane z udzieleniem oraz obsługą kredytu.
9. Warunki przedterminowej spłaty: zasady dotyczące możliwości wcześniejszej spłaty kredytu oraz ewentualne związane z tym koszty.
10. Forma zabezpieczenia: informacje o wymaganym przez bank zabezpieczeniu kredytu (np. hipoteka, poręczenie).
11. Konsekwencje niespłacania kredytu: opis możliwych działań banku w przypadku braku terminowej spłaty rat, w tym informacje o ewentualnych kosztach windykacyjnych i konsekwencjach prawnych.
12. Postanowienia końcowe: m.in. warunki rozwiązania umowy, postępowanie w przypadku sporów, zasady zmiany umowy. ³

Co składa się na koszt kredytu?

Zwykle musimy się przygotować na następujące koszty w przypadku zaciągania kredytu.

• Prowizja – bank głównie zarabia na prowizji, wyliczana jest ona jako procent od pożyczanej kwoty,

• Odsetki – oprocentowanie od pożyczonego nam kapitału. Może wynieść maksymalnie tyle, ile dwukrotność odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe oblicza się na podstawie sumy stopy referencyjnej i 3,5 proc. Aktualnie (stan na 10.04.2024) stopa referencyjna wynosi 5,75%, maksymalne oprocentowanie jest więc równe 21,5%, zgodnie z równaniem: (5,75% + 3,5%) x 2.

• Ubezpieczenie – nie jest zwykle obowiązkowe, ale czasem banki tak formułują swoją ofertę, że praktycznie niezbędne staje się wzięcie ubezpieczenia.

• Opłaty przygotowawcze – cena wszystkich operacji związanych z udzieleniem kredytu, np. przy ocenie zdolności kredytowej,

• Opłaty dodatkowe – mogą być to koszty usług dodatkowych – np. karta kredytowa, konto walutowe. W przypadku kredytów hipotecznych opłat jest więcej – może być to np. koszt wyceny nieruchomości.

Jakie są zabezpieczenia kredytu?

Zabezpieczenia spłaty kredytu to różnego rodzaju środki prawne i finansowe, które mają na celu ograniczenie ryzyka kredytowego ponoszonego przez bank. Zabezpieczenia te pozwalają na odzyskanie pożyczonych środków w przypadku, gdy kredytobiorca nie jest w stanie spłacić zobowiązania. Oto najczęściej stosowane rodzaje zabezpieczeń kredytu:

1. Hipoteka – prawo zabezpieczenia na nieruchomościach, które pozwala kredytodawcy na przejęcie i sprzedaż nieruchomości w przypadku niespłacenia kredytu.
2. Zastaw rejestrowy – zabezpieczenie polegające na ustanowieniu praw kredytodawcy do ruchomości (np. maszyn, pojazdów).
3. Poręczenie – zobowiązanie osoby trzeciej (poręczyciela) do spłaty kredytu, jeśli kredytobiorca nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań.
4. Gwarancja bankowa – zobowiązanie banku lub innej instytucji finansowej do zapłaty określonej kwoty kredytodawcy w przypadku, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu.
5. Cesja wierzytelności z ubezpieczenia – przeniesienie na kredytodawcę praw z polisy ubezpieczeniowej (na życie, od utraty pracy, ubezpieczenia nieruchomości itp.), co umożliwia pokrycie zobowiązań kredytobiorcy w razie wystąpienia określonych zdarzeń.
6. Weksel z deklaracją wekslową – dokument, w którym kredytobiorca zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty pieniężnej w ustalonym terminie. Weksel stanowi samodzielne zobowiązanie do zapłaty, niezależne od umowy kredytowej.
7. Przywłaszczenie na zabezpieczenie – umowa, na mocy której kredytobiorca przenosi na kredytodawcę prawo własności do określonych aktywów (np. towarów), które mogą być użyte do spłaty zobowiązania w przypadku niewywiązania się z umowy kredytowej.

Czy kredyt i pożyczka to dokładnie to samo?

W języku potocznym czy też w materiałach reklamowych poszczególnych banków określenia “kredyt” i “pożyczka” są często używane zamiennie. Zgodnie jednak z prawem są to dwa różne produkty finansowe. Pierwsza z różnic jest taka, że kredytów udzielają banki, a pożyczek firmy pozabankowe, czyli instytucje pożyczkowe. Pozostałe różnice zawarliśmy w poniższej tabeli.

Kredyt bankowy – najczęściej zadawane pytania