Dziedziczenie długów – czyli jak nie wpaść w pułapkę?

Na czym polega dziedziczenie długu wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza? Która z tych opcji sprawi, że przyjęcie spadku nie będzie wiązało się z obarczeniem nas długami po śmierci spadkodawcy? Warto wiedzieć, kiedy i jak przyjąć spadek, aby nie sprowadzić na siebie kłopotów.

dziedziczenie długów - jak nie wpaść w pułapkę?

Kluczowe informacje

  • Sądy nie będą już musiały poszukiwać dalekich krewnych spadkodawcy. Mowa tutaj, m.in. o dalszych zstępnych dziadków spadkodawcy, np. ciotecznych czy stryjecznych wnukach i dalszych pokoleniach. To wszystko w ramach nowelizacji prawa spadkowego;
  • Jeśli chcesz uchronić się przed odziedziczeniem długu, do wyboru masz dwa rozwiązania: albo odrzucić spadek, albo przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W tym drugim przypadku odpowiadasz za długi spadkodawcy tylko do wartości otrzymanego spadku;
  • Aby sprawdzić, czy osoba zmarła miała długi, musisz zrealizować postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd przeprowadza takie postępowanie i ujawnia wszystkich spadkobierców. Na samym końcu wydaje wyrok potwierdzający dziedziczenie.

Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może wpłynąć na naszą sytuację finansową. Przepisane mogą zostać na nas nie tylko dobra materialne, ale i niespłacone zobowiązania. Istnieją na szczęście sposoby, które uchronią nas przed tym scenariuszem.

Długi spadkowe – czym są?

Spadek dotyczy zarówno praw, jak i obowiązków należących do spadkodawcy w momencie jego śmierci. Zobowiązania spadkowe to natomiast jego długi, za które odpowiedzialność bierze spadkobierca. Odpowiada on za ich spłatę na jeden z dwóch sposobów:

  • całym swoim majątkiem (przyjęcie wprost) – po przyjęciu spadku będziemy zobowiązani do uregulowania wszystkich zaległości spadkodawcy;
  • odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości stanu czynnego spadku – ogranicza naszą odpowiedzialność za regulację zalegających długów spadkowych do wysokości odziedziczonego majątku.

Nowelizacja prawa spadkowego

Od lutego 2023 Sejm pracuje nad projektem zmian w prawie spadkowym, który został przyjęty w 2022 roku. Obejmować ma on przede wszystkim tzw. trzecią grupę spadkobierców. Zgodnie z propozycją Ustawodawców, trzeci krąg potencjalnych dziedziców miałby zostać ograniczony do:

  • dziadków,
  • rodzeństwa,
  • rodziców,
  • zstępnych.

Wyłączeni mieliby zostać zatem wszyscy dalecy krewni – zstępni dziadków spadkobiercy (np. cioteczne i stryjeczne wnuki itp.).

Ponadto nowe zasady miałyby także ułatwić dziedziczenie w przypadku dzieci i osób ubezwłasnowolnionych. Proces przyjęcia lub odrzucenia spadku miałby zostać zawieszony na czas trwania procedur w sądzie opiekuńczym. W praktyce więc osobom tym nie będzie groziła utrata spadku przez niedopilnowanie formalności.

Trzecia zmiana dotyczy osób “niegodnych dziedziczenia”. Projekt zakłada, że z dziedziczenia mogłyby zostać wykluczone osoby, które np. uporczywie uchylały się od sprawowania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego.

Co mówi prawo spadkowe w przypadku dziedziczenia długów?

Niezależnie od tego, czy w skład masy spadkowej wchodzą długi, czy też nie, dziedziczenie odbywa się na tych samych zasadach. Co istotne, masa spadkowa jest nierozerwalna. Oznacza to, że nie ma możliwości odrzucenia części spadku zawierającej długi, a przyjęcia samego majątku.

Zasady dziedziczenia ustawowego długów realizowane są, gdy:

  • spadkodawca nie sporządził testamentu,
  • osoby wskazane w testamencie nie chcą przyjąć spadku.

Co wchodzi w skład długów spadkowych?

Długi spadkowe to wszelkie zaległości zaciągnięte i nieuregulowane za życia przez spadkodawcę. Wszystkie (z nielicznymi wyjątkami) po jego śmierci przechodzą na spadkobierców, którzy przyjmą spadek.

Za jakie długi zmarłego odpowiada spadkobierca?

W przypadku dziedziczenia długu jako spadkobiercy będziemy zobowiązani do uregulowania praw i obowiązków majątkowych. Mogą to być np. opłaty za:

  • zaległy czynsz,
  • nieopłacone zakupy,
  • nieuregulowane kredyty gotówkowe lub pożyczki,
  • zobowiązania do zapłaty za zakupy.

Kto po kim dziedziczy długi zmarłego?

Kolejność dziedziczenia długów przedstawia się następująco:

  1. małżonek zmarłego lub jego dzieci,
  2. wnuki,
  3. rodzice,
  4. rodzeństwo,
  5. zstępni (dzieci i wnuki rodzeństwa spadkodawcy),
  6. dziadkowie lub
  7. zstępni dziadków spadkodawcy (jeszcze do momentu wejścia w życie znowelizowanej ustawy) .

Jeśli wszystkie te osoby zdecydują się odrzucić spadek, przejmuje go gmina, w której mieszkał zmarły. A gdy nie da się określić jego miejsca zamieszkania, wszystko trafia do Skarbu Państwa.

Czy żona odpowiada za długi męża? Poradnik Zobacz

Dziedziczenie długów po rodzicach

Zgodnie z przepisami spadek przechodzi na najbliższą rodzinę. W pierwszej kolejności trafia on do małżonka oraz dzieci. W praktyce zatem istnieje możliwość, że odziedziczymy po naszych rodzicach długi.

Jeśli wiemy, że przed śmiercią na najbliższych nam osobach ciążyły wysokie zobowiązania, powinniśmy odrzucić spadek lub przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza. W przeciwnym razie odpowiadamy własnym majątkiem za uregulowanie tych zaległości.

Dziedziczenie długów po bracie

Rodzeństwo dziedziczy majątek, jeśli jego:

  • małżonek,
  • dzieci,
  • rodzice,

nie żyją lub dojdzie do odrzucenia spadku przez nich wszystkich. W tej drugiej sytuacji warto przeanalizować jednak, dlaczego decyzja ta została podjęta tak wiele razy. Często takie zachowanie wskazuje na duże ryzyko obciążenia spadku zaległościami.

Czy siostra może spłacać długi brata?

Tak. Jeśli dług jest obarczony zobowiązaniami do uregulowania, a zostanie przyjęty, to może dojść do sytuacji, w której siostra będzie musiała spłacić długi brata. Właśnie dlatego zawsze decyzję o ewentualnym przyjęciu spadku należy dokładnie przemyśleć.

Dziedziczenie długu po dziadku

Wnuki dziedziczą spadek, gdy małżonek i dzieci spadkodawcy nie żyją lub się go zrzekają. W tym przypadku również wskazane jest przeanalizowanie, czy aby na pewno jest to rozwiązanie bezpieczne dla naszych finansów.

Odrębny przypadek – dziedziczenie długów alimentacyjnych

Powyżej wspominaliśmy, że po przyjęciu długów jesteśmy zobowiązani do uregulowania praw i obowiązków majątkowych. Alimenty są jednak obowiązkiem osobistym, więc dziedziczenie ich nie obowiązuje. Po śmierci danej osoby, która miała zasądzone alimenty, konieczność ich spłacania wygasa.

Od tej sytuacji jest jeden wyjątek. Mowa o przypadku, w którym dłużnik pozostawił nieuregulowane zobowiązania alimentacyjne. Spadkobierca musi wtedy uregulować dług narastający do chwili śmierci spadkodawcy. W praktyce zwykle taki obowiązek spada na dzieci zmarłego.

Jak sprawdzić, czy jestem poszukiwany listem gończym za długi? Zobacz

Dziedziczenie długów – do którego pokolenia?

Jak wygląda dziedziczenie długów po dalszej rodzinie? Obecne przepisy prawa spadkowego zakładają, że dziedziczenie jest możliwe do każdego pokolenia. Spadek może zatem do nas trafić nawet po wielu latach i to od osób niebędących naszą najbliższą rodziną.

Jednak jak już wspomnieliśmy na początku artykułu, trwają pracę, by ograniczyć grono potencjalnych, dalszych spadkobierców, wyłączając z niego dalekich krewnych (ciotecznych czy stryjecznych wnuków i dalsze pokolenia).

Dziedziczenie długów po kuzynie czy dziedziczenie długów po wujku jest jak najbardziej prawdopodobnym scenariuszem. Dochodzi do tego, gdy wszyscy bliżsi krewni spadkodawcy nie żyją lub zrzekli się spadku.

Dziedziczenie długów przez niepełnoletnie dzieci

Niepełnoletnie osoby zawsze dziedziczą dług z dobrodziejstwem inwentarza. Dzięki temu nie są zobowiązane do pokrywania długów wyższych niż wartość otrzymanego spadku. Wniosek w tej sprawie w ich imieniu złożyć muszą natomiast opiekunowie prawni lub rodzice.

Dziedziczenie długów bez spadku

Po otrzymaniu wiadomości, że możesz zostać spadkobiercą, masz do wyboru kilka dróg:

  1. przyjąć spadek wprost – dziedziczysz wszystko, czyli zarówno majątek zmarłego, jak i całe jego długi,
  2. przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – otrzymujesz majątek zmarłego oraz jego długi. Jesteś zobowiązany spłacić zobowiązania, ale tylko do wysokości wartości dóbr, które odziedziczyłeś,
  3. odrzucić spadek.

Opcje 2. i 3. chronią spadkobiercę przed odziedziczeniem długów.

Odrzucenie spadku a dług w banku

Wiesz, że zmarła osoba miała wysoki, niespłacony dług w banku? W takiej sytuacji najkorzystniejszą opcją może okazać się odrzucenie całego spadku.

Więcej na temat takiej decyzji i jej opłacalności przeczytasz w oddzielnym wpisie:

Kiedy nie dziedziczymy długów?

Jeśli mamy obawy, że odziedziczymy długi, powinniśmy poważnie zastanowić się nad odrzuceniem spadku. Sprawi to jednak, że nie otrzymamy ani majątku po zmarłym, ani jego zobowiązań. Może więc okazać się, że choć nic nie straciliśmy, to też nic nie zyskaliśmy.

W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że otrzymujemy spadek, a ewentualne długi pokrywamy do takiej wartości, na jaką wyceniono przepisane dobra. Oczywiście w praktyce możemy wyjść “na zero” lub zyskać, jeśli dóbr będzie więcej niż zobowiązań.

Jak sprawdzić, czy nie odziedziczyliśmy długów?

Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie przyjęcia długów jest sprawdzenie zadłużenia zmarłego. Zrobić to możemy, realizując postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd ujawni podczas niego wszystkich spadkobierców i wystąpi do BIG-u o raport o spadkodawcy. Dzięki temu dowiemy się, czy ciążyły na nim jakieś nieuregulowane zobowiązania.

Jeśli już przyjęliśmy spadek i dopiero przyszło nam do głowy sprawdzenie, czy nie spadły na nas długi, to procedura jest jeszcze łatwiejsza. Wystarczy tylko, że poszukamy swojego nazwiska w bazach dłużników.

Innym pomysłem na sprawdzenie, czy osoba zmarła nie posiadała długów, jest złożenie w sądzie wniosku o sporządzenie spisu inwentarza. W tym przypadku działający przy sądzie komornik przygotuje wykaz majątku zmarłego (ruchomości, nieruchomości, środki na koncie osobistym, lokatach itp.) i sprawdzi, czy pozostawił po sobie jakieś długi.
Jak sprawdzić, czy jestem w KRD? Poradnik Zobacz

Co zrobić, żeby nie spłacać długów zmarłego?

Są wyłącznie dwie drogi, aby nie spłacać długów zmarłego:

  • odrzucenie spadku,
  • przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Odpowiednie pismo musimy złożyć w ciągu 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o spadku. Jeśli tego nie zrobimy:

  • następuje przyjęcie wprost (jeśli zgon nastąpił przed 18.10.2015),
  • następuje przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza (jeśli zgon nastąpił od 18.10.2015 lub później).

Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie długów

Intercyza nie ma wpływu na zasady dziedziczenia ustawowego pomiędzy małżonkami. Nawet po jej zawarciu mąż lub żona w pierwszej kolejności będą przejmować spadek (w tym długi) po śmierci współmałżonka.

Darowizna a dziedziczenie długów

Po przyjęciu spadku spadkobierca wchodzi w sytuację prawną spadkodawcy, w której znajdował się on w chwili śmierci. Darowizny mogą więc być dla nas obciążające jako dla osób obdarowanych. Mamy natomiast 6 miesięcy, aby odrzucić spadek. Jeśli tak zrobimy, nie zostaniemy obciążeni żadnymi darowiznami i długami.

Po jakim czasie długi ulegają przedawnieniu?

Termin przedawnienia zaległości określa Ustawa o przedawnieniu długu. Dziedzicząc nieuregulowane zobowiązania, warto upewnić się, że są one jeszcze ważne. Być może w ogóle nie będziemy musieli ich spłacać.

Co istotne, czas, po jakim ulegają przedawnieniu, zależy od konkretnego rodzaju zaległości. Szczegółowe informacje na ten temat, opisaliśmy w oddzielnym wpisie: Przedawnienie długu – kiedy następuje i jak je sprawdzić?

Podsumowanie informacji

Gdy dowiemy się, że jesteśmy spadkobiercami, powinniśmy:

  • sprawdzić, czy zmarły miał długi,
  • spróbować ustalić, co zawiera spadek,
  • rozważyć przyjęcie lub odrzucenie spadku,
  • przemyśleć przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
  • poszukać informacji o innych/poprzednich spadkobiercach (jeśli tacy są, poznać przyczyny odrzucenia przez nich spadku).

Wszystkie te działania mogą uchronić nas przed odziedziczeniem długów, które następnie będziemy musieli sami spłacać.

FAQ: najczęściej zadawane pytania:

Co się dzieje z długiem po śmierci dłużnika?

Po śmierci dłużnika długi przechodzą na jego spadkobierców. Mogą oni je przyjąć wraz ze spadkiem lub odrzucić.

Czy dzieci muszą płacić za długi rodziców?

Jeśli dziecko przyjmie spadek po rodzicu, zawierający długi, to zostanie zobowiązany do uregulowania niespłaconych zobowiązań.

Co zrobić, by nie odziedziczyć długów po rodzicach?

Aby nie odziedziczyć długów, można odrzucić spadek lub przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza. Wtedy zobowiązania będą musiały zostać pokryte tylko do wysokości wartości dziedziczonych dóbr.

Czy odrzucenie spadku uwolni rodzinę od długów zmarłego?

Po odrzuceniu spadku przez krewnego długi przechodzą na kolejną osobę, zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Później po jej zakończeniu spadek przechodzi na gminę lub Skarb Państwa.

Po jakim czasie bank szuka spadkobierców?

Po śmierci kredytobiorcy bank ustala krąg jego spadkobierców. Osoby te mają 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku od chwili dowiedzenia się o nim.

Jak sprawdzić, czy dłużnik żyje?

Osoby fizyczne zwykle nie są w stanie ustalić samodzielnie, czy ich dłużnik żyje. Warto natomiast w takiej sytuacji skorzystać z pomocy komornika sądowego.

Czy można pójść do więzienia za długi?

Art. 300 Kodeksu Karnego stwierdza, że osoba, która w obliczu niewypłacalności czy upadłości udaremnia lub uszczupla zaspokojenie wierzyciela, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech1.

Jak zebrać wszystkie długi w jeden?

Zebranie wszystkich długów w jeden umożliwia kredyt konsolidacyjny. Dzięki niemu spłacamy jedno zobowiązanie zaciągnięte na lepszych warunkach, zamiast wielu, nad którymi trudno zapanować.
Naszym celem jest dostarczanie użytkownikom wartościowych i wiarygodnych treści, które pomogą im podejmować świadome decyzje finansowe. Wszystkie artykuły publikowane na naszym portalu opierają się na sprawdzonych źródłach i są redagowane przez specjalistów z dziedziny finansów.

Źródła:

1. Art. 300. – [Udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela] – Kodeks karny

Jak podobała Ci się treść?
5 - ciekawa, 1 - nieciekawa
4.4/5 - (5 votes)
Komentarze (0)

Odpowiadasz na komentarz:

Komentarz zostanie opublikowany pod tą nazwą

Adres e-mail nie będzie widoczny publicznie

Treści, które udostępniasz w serwisie są weryfikowane

Polecane artykuły

Zobacz wszystkie
Zobacz wszystkie