Na czym polega pożyczka podporządkowana i czym różni się od standardowego kredytu bankowego? To specjalne rozwiązanie, z którego jednak nie każdy może skorzystać. Warto natomiast wiedzieć, czym się charakteryzuje i na czym dokładnie polega.
Kluczowe informacje
- Pożyczka podporządkowana to inaczej kredyt, który jest udzielany przez instytucję kontrolującą, jednostce zależnej. Np. ING Bank Śląski pożycza środki od holenderskiego ING Bank N.V.;
- Z tej formy finansowania mogą skorzystać głównie banki, np. do wspierania rozwoju spółek zależnych oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, które chcą poprawić swoją kondycję finansową, jednak przeszkadza im w tym niska zdolność kredytowa;
- Maksymalna kwota pożyczki podporządkowanej może być różna. W dużej mierze zależy od ustaleń między dwiema stronami umowy kredytowej. Może ona opiewać nawet na kilka miliardów złotych;
- Spłata takiej pożyczki odbywa się jednorazowo po okresie obowiązywania umowy. W wyjątkowych okolicznościach może zostać zwrócona przed terminem, ale tylko po uzyskaniu na to zgody od KNF.
Europejskie regulacje, znane powszechnie jako pakiet CRD IV/CRR, ustanowiły wymogi kapitałowe, obejmujące banki i inne instytucje kredytowe. W odpowiedzi na nie powstała nowelizacja Ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych 1.
Wśród instrumentów zapewniających właściwy poziom funduszy własnych banku znalazła się m.in. pożyczka podporządkowana. Dotyczy ona jednak nie tylko instytucji spółdzielczych, ale też zwykłych banków, a nawet przedsiębiorstw z branż komercyjnych.
Co to jest pożyczka podporządkowana?
Pożyczka podporządkowana udzielana jest podmiotowi prawnemu przez kontrolującą go jednostkę dominującą. Ta ostatnia nazywana jest wierzycielem podporządkowanym 2.
W praktyce najczęściej dotyczy ona banków zwyczajnych i spółdzielczych. Choć sięgać po nią mogą również małe i średnie przedsiębiorstwa. Dlatego, gdy podmiot starający się o taką pożyczkę, spełni odpowiednie wymogi, to otrzymane w ten sposób środki ma możliwość zaliczyć do funduszy własnych.
Pożyczka podporządkowana nazywana bywa hybrydową formą finansowania. Jest ona jednocześnie kredytem i kapitałem własnym, zaliczonym do tzw. Tier II (kapitału uzupełniającego) banku.
Warto też wiedzieć, że pożyczka podporządkowana przybiera formę umowy między dostarczycielem kapitału (wierzycielem) a instytucją. Powszechnie jest to rozwiązanie uznawane za tańsze od emisji akcji. Jednocześnie – szczególnie w przypadku przedsiębiorstw – może być alternatywą dla kredytu dla firm.
Co mówi Prawo bankowe o pożyczce podporządkowanej?
Kwestię pożyczki podporządkowanej dokładnie opisuje Prawo bankowe. Określa ono dokładne zasady, które muszą zostać spełnione, by produkt ten został zaliczony do funduszy uzupełniających kapitału własnego (czyli uzupełniającego – Tier II).
Art. 127 ust. 3 pkt 2 lit. b określa zobowiązania z tytułu przejęcia przez bank. Zasady i kwota ustalane są w decyzji Krajowego Nadzoru Bankowego. Ta z kolei wydawana jest na wniosek banku i pomniejszana na koniec każdego kolejnego roku przez ostatnich 5 lat trwania umowy o 20% ustalonej kwoty.
Zgodnie z przepisami otrzymane w ten sposób środki pieniężne:
- muszą zostać przyjęte na co najmniej 5 lat,
- nie mogą zostać wycofane z banku przed okresem umowy (wcześniejsza spłata jest możliwa tylko na specjalnych warunkach),
- podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności, gdy pożyczkobiorca ogłosi upadłość lub dojdzie do jego likwidacji,
- ich zwrot nie jest zabezpieczony przez bank 3.
Czy pożyczki podporządkowane podlegają kontroli KNF?
Tak. KNF sprawuje nadzór m.in. nad sektorem bankowym i kapitałowym. Oznacza to, że podlegają temu także pożyczki podporządkowane.
Najlepszym dowodem na kontrolę KNF nad tą formą pożyczek jest fakt, że musi ona wydać zgodę na to, aby środki z pożyczki podporządkowanej zostały zaliczone do Tier II. Jej pozwolenie bywa też niezbędne przy wcześniejszej spłacie zobowiązania.
Jak działają pożyczki podporządkowane?
Działanie pożyczki podporządkowanej porównać możemy do zaciągania zwykłego zobowiązania bankowego. Jest to odpowiednik kredytu, ale wykorzystywany przez podmioty prawne. Do jego udzielenia niezbędne jest:
- złożenie wniosku,
- przeanalizowanie ryzyka i opłacalności przez pożyczkodawcę,
- określenie warunków umowy.
Obowiązuje tu oprocentowanie, termin pożyczki czy koszty dodatkowe. Pożyczkobiorca musi też zwrócić otrzymane środki w ustalonym w umowie terminie.
Cechą charakterystyczną pożyczek podporządkowanych jest fakt, że ich spłata odbywa się jednorazowo, na koniec trwania umowy. W międzyczasie regulowane są najczęściej tylko odsetki.
Dla kogo jest pożyczka podporządkowana?
Pożyczka podporządkowana nie jest skierowana do osób fizycznych. Wyróżnia się dwie główne grupy podmiotów prawnych, które po nią sięgają:
- banki i podobne instytucje finansowe,
- pozostałe przedsiębiorstwa z sektorów komercyjnych.
W przypadku instytucji bankowych pożyczki podporządkowane są często wykorzystywaną praktyką. Pozwalają na zwiększenie kapitału uzupełniającego, czyli tzw. drugiej kategorii. Zaliczają się do tej grupy wszelkie środki, które zostaną pochłonięte przez straty, np. w przypadku niewypłacalności jednostki.
Jednak firmy niebędące bankami także mogą skorzystać z tej formy wsparcia finansowego. Są to najczęściej małe i średnie przedsiębiorstwa, które nie są notowane na giełdzie. Przez to nie mogą, np. zdobyć pieniędzy poprzez emisję akcji. Pożyczki podporządkowane działają w tym przypadku tak samo, ale udzielają ich specjalistyczne fundusze, nazywane private equity. Pożyczkodawcy liczą natomiast na zyski w formie:
- udziału we wzroście wartości przedsiębiorstwa,
- prawa do nabycia akcji lub udziałów w dobrej cenie,
- zysków, na które wpłynie atrakcyjna dla nich wysokość oprocentowania pożyczki.
Przykłady pożyczek podporządkowanych
Najwięcej przykładów pożyczek podporządkowanych pochodzi z sektora bankowego. Wśród najgłośniejszych z nich (ze względu na wysokie kwoty) wymienić można np.:
- zobowiązanie z 2016 roku zaciągnięte przez ING Bank Śląski od holenderskiego ING Banku N.V. (większościowy udziałowiec) na kwotę 150 mln euro;
- zobowiązanie z 2020 roku wzięte przez BNP Paribas Bank Polska S.A. od francuskiej BNP Paribas S.A. na kwotę 2,3 mld zł.
Warunki finansowania pożyczki podporządkowanej
Pożyczki podporządkowane są dość ryzykowne, ze względu na kolejność zwrotu środków w przypadku bankructwa firmy. To sprawia, że ich przyznanie wiąże się z pewnymi warunkami. Przede wszystkim firma ubiegająca się o pieniądze powinna mieć stabilną pozycję finansową i rynkową. Polecane jest, by odnotowywała regularne zyski.
Zdarza się, że o pożyczkę podporządkowaną ubiega się stosunkowo młoda firma z niską zdolnością kredytową. W takiej sytuacji istotną rolę odgrywa tempo jej rozwoju i długofalowe plany rozbudowy.
Zobacz ranking kredytów dla nowych firm na start:
Dokumenty potrzebne do wniosku o pożyczkę podporządkowaną
Proces ubiegania się o pożyczkę podporządkowaną różni się w zależności od konkretnej instytucji. Najczęściej jednak analizowane są m.in.:
- rentowność dłużnika,
- rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie za ostatni rok,
- dokumenty rejestrowe oraz finansowe firmy,
- uzasadnienie wniosku (często wraz z biznesplanem lub szczegółowo opisanym celem, na który mają zostać przeznaczone przyznane środki).
Na podstawie tych dokumentów pożyczkodawca ocenia ryzyko i podejmuje ostateczną decyzję.
Wniosek o pożyczkę podporządkowaną – krok po kroku
Podobnie jak w przypadku zwykłej pożyczki dla firmy czy kredytu, pierwszym krokiem na drodze ku pożyczce podporządkowanej jest złożenie wniosku. Musi on zawierać:
- strony transakcji,
- kwotę,
- termin wypłaty środków,
- sposób wypłaty,
- cel pożyczki,
- czas trwania umowy,
- oprocentowanie/odsetki,
- termin spłaty pożyczki,
- sposób spłaty,
- dodatkowe warunki, ustalone przez strony.
Jeśli umowę zawierają banki, konieczny jest dodatkowy zapis zgodnie, z którym w przypadku upadłości lub likwidacji pożyczkobiorcy, środki będą podlegać zwrotowi dla pożyczkodawcy w ostatniej kolejności.
Jak wygląda spłata pożyczki podporządkowanej?
Spłata pożyczki podporządkowanej jest jednorazowa. Realizuje się ją po okresie obowiązywania umowy (najczęściej po minimum 5 latach), w terminie określonym w dokumentach podpisanych przez obie strony.
Pożyczkobiorca nie musi płacić comiesięcznych rat. Z kolei wcześniejsza spłata kredytu wymaga zgody KNF lub zaistnienia szczególnych okoliczności, np. wniosku złożonego przez pożyczkodawcę.
Pożyczka podporządkowana w bilansie firmy
Wspominałem, że pożyczka podporządkowana nazywana jest hybrydową formą finansowania. Wynika to z faktu, że mimo bycia zobowiązaniem, w bilansie firmy zalicza się ją do kapitału własnego. W przypadku banków (po otrzymaniu zgody KNF) stanowi element kapitału Tier II. W praktyce więc działa na korzyść przedsiębiorstwa, poprawiając jego kondycję finansową i zapewniając nowe możliwości.
Co więcej, taka pożyczka może być skutecznym środkiem do osiągnięcia celu i rozwoju działalności poprzez poprawę bilansu firmy. Jednocześnie jednak sprawia, że dane przedsiębiorstwo w pewien sposób zostaje czasowo zależne od innego.
Pożyczka podporządkowana a kapitał własny
Temat kapitału własnego i pożyczki podporządkowanej porusza art. 127 ust. 3 pkt 2 lit. b Prawa bankowego. Zgodnie z nim zobowiązania podporządkowane w:
- banku państwowym,
- banku w formie spółki akcyjnej,
- oddziale banku zagranicznego,
wraz z dodatkową kwotą odpowiedzialności członków, nie mogą przekroczyć 50% funduszy własnych banku. Wynika to z faktu, że teoretycznie należałoby traktować je jako kapitał obcy, różny od funkcji funduszy własnych 4.
Czy warto brać pożyczkę podporządkowaną? Opinie
Pożyczki podporządkowane nie cieszą się w Polsce dużą popularnością. Firmy niebędące bankami decydują się na nie raczej sporadycznie, stąd też niewiele jest rzeczowych opinii na ich temat. Wynika to również z faktu, że nie mają one odgórnie ustalonych warunków, bo te określane są przez strony indywidualnie i zależnie od konkretnej sytuacji.
Przyznać jednak trzeba, że ta forma finansowania ma swoje zalety. Pozytywne komentarze na jej temat dotyczą przede wszystkim tego, że stanowi alternatywę dla tradycyjnego kredytu. Pozwala więc uniknąć firmie szczegółowego prześwietlania przez banki kredytujące. Nie wymaga też zawiłych formalności związanych z zawieraniem zobowiązania firmowego.
W jakich sytuacjach sprawdzą się pożyczki podporządkowane?
Pożyczki podporządkowane często zaciągane są przez przedsiębiorstwa z niską zdolnością kredytową. Nie mogąc prosić o pomoc banków, znajdują one alternatywne rozwiązanie właśnie w takiej formie. Zobowiązania te dodatkowo często są jedyną szansą dla niewielkich przedsiębiorstw, które intensywnie się rozwijają, choć niezbyt długo działają na rynku.
Jednocześnie pożyczki podporządkowane obarczone są sporym ryzykiem. Pożyczkodawca – w razie upadku firmy pożyczkobiorcy – otrzyma zwrot swoich środków na samym końcu. Właśnie dlatego jest to produkt szczególnie popularny głównie wśród jednostek zależnych i udzielany przez instytucje je kontrolujące.
Zawierana umowa może mieć przy tym bardzo elastyczny charakter, dostosowany do konkretnego przedsięwzięcia. To z kolei sprzyja innowacyjności i nowym rozwiązaniom, pojawiającym się na rynku.
Jak ocenić i poprawić płynność finansową firmy? [Poradnik]Zalety i wady pożyczek podporządkowanych
Zalety pożyczek podporządkowanych:
- szczegółowe zasady spłaty pożyczki podporządkowanej ustalane między stronami,
- alternatywa dla tradycyjnych kredytów bankowych,
- termin spłaty zobowiązania przypada na koniec umowy,
- niższe koszty pozyskania kapitału niż z wykorzystaniem emisji akcji.
Wady pożyczek podporządkowanych:
- konieczność pozyskania zgody KNF na zaliczenie pożyczki podporządkowanej do funduszy uzupełniających kapitału własnego (Tier II),
- w przypadku upadłości pożyczkobiorcy, środki pożyczki będą podlegać zwrotowi pożyczkodawcy na samym końcu,
- pożyczki przyznawane tylko podmiotom prawnym, co wpływa na ich ograniczoną dostępność,
- koszt spłaty kapitału bywa wyższy niż w przypadku zwykłego kredytu bankowego.
Polecamy pozostałe artykuły:
Absolwent Uniwersytetu Opolskiego oraz Warszawskiego. Miłośnik świata finansów i inwestycji. Dziennikarz i copywriter, który doskonalił swoje umiejętności w kilku ogólnopolskich redakcjach radiowych i internetowych. Prywatnie pasjonat podróży i autostopu, uwielbiający relaks z dobrą książką w ręku.
