O co chodzi w kredytach we frankach?

Kredyty udzielane we frankach szwajcarskich miały okazać się zbawieniem dla kredytobiorców, zwłaszcza tych, którzy nie mogli pozwolić sobie na zaciągnięcie zobowiązania w złotówkach. Remedium okazywały się bowiem niskie stopy procentowe w Szwajcarii, które przekładały się na korzystne warunki finansowania. Frankowe eldorado skończyło się jednak w 2009 roku, kiedy kurs franka gwałtownie wzrósł, podnosząc niskie dotąd raty kredytów. Kolejne lata tylko pogorszyły sytuację, odsłaniając przy okazji nieuczciwe praktyki niektórych banków. 

Czym są kredyty frankowe?

Kredyty frankowe to rodzaj kredytu hipotecznego, który został udzielony w walucie obcej, w tym przypadku – we frankach szwajcarskich (CHF). Głównym powodem, dla którego kredytobiorcy decydowali się na zaciągnięcie kredytu we frankach szwajcarskich, były niższe stopy procentowe w porównaniu do kredytów zaciąganych w polskiej walucie. Co ciekawe, mówiąc “kredyt frankowy” popełniamy błąd. Jest to bowiem potoczna nazwa, ponieważ w rzeczywistości kredyty te nie były walutowe ¹. Do 26 sierpnia 2011 roku, czyli do dnia wejścia w życie tzw. ustawy spreadowej, banki wypłacały je wyłącznie w złotówkach. 

Rodzaje kredytów frankowych

W kontekście kredytów zaciąganych we frankach szwajcarskich istnieją dwa główne typy:

1. Kredyt denominowany – to forma pożyczki, gdzie całość zadłużenia jest wyrażona w walucie obcej, w tym wypadku są to franki szwajcarskie (CHF), ale wypłacana jest w walucie krajowej pożyczkobiorcy, na przykład w polskich złotych (PLN). Oznacza to, że choć zobowiązanie jest liczone w CHF, to faktyczna wypłata środków oraz spłata odbywają się w złotówkach.
2. Kredyt indeksowany – ten rodzaj kredytu również jest związany z walutą obcą, ale kwoty początkowe są ustalane w walucie lokalnej, na przykład w złotych. Kwota oraz raty kredytu są następnie przeliczane na walutę obcą (w tym przypadku CHF) według aktualnego kursu walutowego. Również w tym przypadku, zarówno wypłata środków, jak i spłata kredytu, odbywają się w walucie lokalnej.

W obu przypadkach kluczową kwestią jest wpływ fluktuacji kursów walutowych na wysokość spłacanych rat i całkowity koszt kredytu.

Wybór między kredytem denominowanym a indeksowanym to w praktyce wybór banku. Część banków udziela kredytów denominowanych, a część indeksowanych. Przy kredycie indeksowanym mamy gwarancję pełnego finansowania, istnieje jednak ryzyko, że część środków zostanie uruchomiona po bardzo niskim kursie. Przy kredycie denominowanym istnieje możliwość kontrolowania swojego salda. Od początku wiadomo, ile wynosi zadłużenie. Pojawia się jedynie możliwość niedopłaty, co może spowodować uruchomienie własnych oszczędności, by uzupełnić brakującą kwotę.

Spłata kredytów denominowanych lub indeksowanych w walucie innej niż waluta polska ²

Na czym polega problem frankowiczów? Mechanizm działania kredytów frankowych 

W umowach kredytowych zaciągniętych we frankach szwajcarskich stosowano system przeliczeń walutowych, czyli wspomnianą przeze mnie wcześniej – indeksację lub denominację, która określa sposób obliczania zadłużenia.

Proces ten rozpoczyna się od konwersji wypłaconej pożyczki ze złotówek na franki przy użyciu kursu kupna CHF ustalonego przez bank. Określona w ten sposób suma staje się bazowym zadłużeniem kredytobiorcy. Następnie, w momencie spłaty rat kredytowych w złotówkach, bank przelicza je z powrotem na franki, tym razem korzystając z kursu sprzedaży CHF, który obowiązuje w dniu dokonania spłaty.

Głównym problemem frankowiczów jest fakt, że wielu przypadkach bank ma pełną swobodę w ustalaniu zarówno kursu kupna, jak i sprzedaży franka, bez zobowiązania do stosowania kursów rynkowych. To daje instytucji możliwość niekontrolowanego kształtowania wysokości zadłużenia. Taki zapis w umowie kredytowej określany jest jako abuzywny, czyli niedozwolony. 

Dlaczego kredytobiorcy brali kredyty frankowe?

Kredyty we frankach szwajcarskich zyskały na popularności w Polsce szczególnie w okresie przed kryzysem finansowym w 2008 roku, kiedy to atrakcyjność tych kredytów była wzmacniana przez relatywnie stabilny kurs CHF względem PLN.

Szczególnie intensywne zainteresowanie kredytami frankowymi miało miejsce w 2007 roku, kiedy to ogólne zadłużenie Polaków we frankach szwajcarskich wzrosło z poziomu 6,1 miliardów do 30,9 miliardów franków szwajcarskich, co było znacznym skokiem. To zainteresowanie wynikało z przekonania o bezpieczeństwie tego typu zobowiązań.

Kredytobiorcy nie otrzymywali wystarczających informacji na temat ryzyka walutowego związanego z kredytami we frankach. Przy zobowiązaniach, które miały być regulowane przez dziesięciolecia, ważne było, aby kredytobiorcy byli świadomi historycznych tendencji kursu franka szwajcarskiego, przynajmniej od początku lat 90. do momentu podpisania umowy kredytowej.

Co zrobić z kredytem we frankach? 

Aktualnie wielu frankowiczów boryka się ze spłatą średnio dwukrotności zaciągniętego zobowiązania, a nieustający wzrost kursu franka szwajcarskiego wpływa negatywnie na wysokość comiesięcznych rat​.

Mimo że sytuacja jest trudna dla wielu kredytobiorców, możemy zaobserwować pozytywne zmiany w orzecznictwie polskich sądów, które coraz częściej wydają wyroki na korzyść frankowiczów. To sprawia, że duża część kredytobiorców decyduje się na wytoczenie sprawy przeciwko bankom. Pomocne okazują się również niektóre kancelarie, które nie pobierają opłat za analizę umowy kredytowej. 

O co wnioskują frankowicze? 

Z reguły złożenie wniosku do sądu wiąże się z chęcią unieważnienia kredytu frankowego. W praktyce oznacza to anulowanie umowy i powrót do stanu przed udzieleniem finansowania. Jeśli tak się stanie, strony muszą zwrócić sobie wzajemne świadczenia. To znaczy, że bank oddaje kredytobiorcy wszystko, co ten do tej pory wpłacił w związku z finansowaniem, a klient – oddaje do banku kapitał kredytu.

Wygrana sprawa w tym wypadku wiąże się też z wykreśleniem hipoteki z księgi wieczystej oraz usunięciem danych dotyczących kredytu w BIK. Kwestią najbardziej sporną w tej sprawie jest poczucie finansowej krzywdy ze strony banku. Instytucje domagają się nierzadko wynagrodzenia za udostępnienie kapitału. Warto przy tym pamiętać, że takie roszczenia nie mają uzasadnienia prawnego.

O co jeszcze może walczyć frankowicz? W przypadku kredytu denominowanego czy indeksowanego istnieje opcja tzw. odfrankowania kredytu, czyli usunięcia klauzul abuzywnych. Wiąże się to z usunięciem z umowy tych zapisów, które naruszają interesy klienta i zastąpienie je innymi, które są zgodne z obowiązującym prawem. W efekcie powstanie nowa umowa kredytowa na kredyt złotówkowy. 

Niezależnie od wyboru drogi postępowania, kredytobiorca (po wydaniu dla niego korzystnego wyroku) może spodziewać się również zwrotu kosztów procesu. Te zostaną bowiem scedowane na bank. 

Co się dzieje po unieważnieniu kredytu frankowego? 

O nieważności umowy kredytu możemy mówić dopiero wtedy, gdy zapadnie prawomocny wyrok, czyli taki, od którego nie przysługuje odwołanie. Po wygranej należy rozliczyć się z bankiem, co oznacza zwrot wzajemnych świadczeń: bank zwraca wpłacone raty, a kredytobiorca kapitał kredytu. Często stosowane są oświadczenia o potrąceniu, aby uniknąć przekazywania dużych sum pieniężnych. 

W przypadku niechęci banku do wypłaty konieczne jest uzyskanie wyroku z klauzulą wykonalności i złożenie wniosku o egzekucję komorniczą. Wygrana z bankiem wiąże się także z wykreśleniem hipoteki z księgi wieczystej i danych z BIK. 

Czy można udzielać kredytów w obcej walucie? 

Banki wciąż udzielają kredytów hipotecznych w obcej walucie, ale aby je otrzymać należy spełnić dodatkowy warunek. Chodzi o zarobki. Wnioskujący może uzyskać finansowanie tylko w tej walucie, w której otrzymuje wynagrodzenie. Zmianę w podejściu banków do kredytobiorców zawdzięczamy przepisom, a dokładniej tzw. Rekomendacji S. 

Kredyt we frankach. Odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania